EYNƏLQÜZAT MİYANƏCİ FƏLSƏFƏSİNDƏ TRANSSENDENT HƏQİQƏTLƏRİN İFADƏOLUNMAZLIĞI PROBLEMİNİN HƏLLİ
Rüstəm Hacıyev | rustam-hajiyev@mail.ru
“Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzi, “Sosial-ictimai sahələr, fəlsəfə və hüquq” redaksiyasının müdiri, Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun dissertantı,Şəxsiyyətlər
XÜLASƏ
Söz və anlam arasındakı əlaqə, xüsusən də transsendent həqiqətlərin sözlə ifadəsi fəlsəfi fikir tarixində daim müzakirə obyekti olmuşdur. Bu müzakirələrdə problem necə ifadə etmək, yaxud ifadəolunmazlıq kimi qoyulur. Bu məqalənin Qərbdə mövzunun möhürünü vurmuş Lüdviq Vitgenşteynin fikirləri ilə başlaması Qərb və Şərq fəlsəfi fikrinin problemə baxışını paralel öyrənmək və Şərq fikrinin əksər məsələlərdə olduğu kimi, bu məsələdə də Qərbi qabaqlamasını üzə çıxarmaq məqsədi güdür. Şərqi təmsil edən Eynəlqüzat Miyanəci Vitgenşteynin Avropada səs salmış “susmaq etikası”nı daha müfəssəl və daha dəqiq olmaqla səkkiz əsr qabaqlamışdır. Eynəlqüzatda ifadəolunmazlıq məsələsi zahirən dolaşıq və çarəsizlik kimi görünsə də, məsələnin dərindən tədqiqi göstərir ki, o, transsendentliyin ifadəolunmazlığı problemini məhz ifadə etməklə həll etmişdir. Problemin aradan qaldırılması üçün onun təklif etdiyi metodlar – təşabüh; istiarə; sözün zahiri və batini olmaqla iki məna qatında anlam kəsb etməsi; iki fərqli sözün eyni mənaya dəlalət etməsi; alleqoriya bu məqalədə ayrı-ayrılıqda öyrənilmişdir. Bu məqalədəki təsnifatlı metodlar sistemini Eynəlqüzat özü hansısa əsərində konkret olaraq irəli sürməmişdir. Bu, onun əsərlərində pərakəndə şəkildə ifadə olunmuş fikirlərin sistemləşdirilmiş formasıdır. Bu sistemləşdirmədə məqsəd Eynəlqüzatın fəlsəfi dilinin zahiri anlaşılmazlığı təəssüratını dəyişdirməkdir
ƏDƏBİYYAT
1. Гутнер Г.Б. Семантика / Новая философская энциклопедия, т. 3. Москва: Мысль, 2010.
2. Павлов И.И. Когда молчит Витгенштейн: лингвистическое понимание трансцендентного // Трансцендентное в современной философии: направления и методы, отв. ред. Т.В. Левина. СПб.: Алетейя, 2013.
3. Bünyadzadə K. İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010.
4. Wittgenstein Ludwig. Tractatus Logico-Philosophicus / trans. C.K.Ogden, London Kegan Paul, Trench, Trubner & co., ltd. New York: Harcourt, Brace & Company, inc. 1922.
5. نم یقنيلع مامتها هب ،ینادمه تاضقلا نيع یاه همان ،تاضقلا نيع ینادمه دلج ،ناريسع فيفع ،یوز ١-٢ ،راوز ،نارهت ، ١٣٦٢
6. ،نارقلا ريسفت یف نازيملا ،نيسح دمحم ديس یئابطابط دلجم ﻹةسدقملا مق يف ةيملعلا ةزوحلا يف نيسردملا ةعامج ٣
7. رفعج وبا خيشلا قودصلا ، اضرلا رابخا نويع ، لوﻻا ءزجلا ،ريما تاراشتنا ،مق ، ١٣٧٨
8. Izutsu Toshihiko. Creation and the Timeless Order of Things. Essays in Islamic Mystical Philosopy. Ashland, Oregon, White Cloud Press: 1994.
9. Hemedani Aynülkudat. Zübdetü’l-hakaik, Şekva’l-Garib, ed. Ahmet Kamil Cihan. İstanbul: 2016.
10. دمحم يرهشيرلا ، ةمكحلا نازيم ، سداسلا دلجملا ، توريب ، ثيدحلا راد ، ١٤٢٢ ـه ) ٢٠٠١ (م
11. ،یرهچونم تاراشتنا ،نارهت ،ناريسع فيفع قيلعت و هيحشت و حيحصت و همدقم اب ،تاديهمت ،تاضقلا نيع ینادمه ١٣٧٣ 12. Məmmədov Z. Azərbaycan fəlsəfə tarixi. Bakı: İrşad, 1994.
SOLUTION TO THE PROBLEM OF INEXPRESSEBILITY OF TRANSCENDENCE TRUTHS IN THE PHILOSOPHY OF AYN AL-QUZAT MIYANEJI
Rustam Hajiyev | rustam-hajiyev@mail.ru
"Azerbaijan National Encyclopedia" Scientific Center, Head of the "Social and Public fields, Philosophy and Law" editorial office. Dissertation student of the Institute of Philosophy and Sociology.Personalities
SUMMARY
The connection between word and meaning, especially the verbal expression of transcendental truths, has always been the subject of discussion in the history of philosophical thought. These discussions consider the problem in two aspects: possibility and method of expressing a concept, or inexpressibility in general. The purpose of this article, which began with a mention of the idea of Ludwig Wittgenstein, who put an end to the solution of this issue in the West, is a parallel study of the philosophical thought of the West and the East and the identification, as in most cases, of the priority of Eastern thought over the Western. The representative of the East, Ayn al-Quzat Miyaneji, was 8 centuries ahead of Wittgenstein’s “ethics of silence”, presenting more specific and detailed explanations. Although the question of inexpressibility in Ayn al-Quzat outwardly creates the impression of confusion and hopelessness, a deeper study of the issue shows that he solved the problem of the inexpressibility of the transcendence precisely through expression. The methods he proposes to solve the problem – tashabuh; istiara (metaphor); the fact that the word has two meanings, external and internal; that two different words have the same meaning; the allegory are studied separately in this article. The classification system of methods given in the article was not proposed by Ayn al-Quzat in his any particular work. This is a systematized form of Ayn-al-Quzat’s views, set out separately in his writings. The purpose of this systematization is to change the impression of the apparent ambiguity of the philosophical language of Ayn-al-Quzat
REFERENCE LIST
1. Гутнер Г.Б. Семантика / Новая философская энциклопедия, т. 3. Москва: Мысль, 2010.
2. Павлов И.И. Когда молчит Витгенштейн: лингвистическое понимание трансцендентного // Трансцендентное в современной философии: направления и методы, отв. ред. Т.В. Левина. СПб.: Алетейя, 2013.
3. Bünyadzadə K. İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010.
4. Wittgenstein Ludwig. Tractatus Logico-Philosophicus / trans. C.K.Ogden, London Kegan Paul, Trench, Trubner & co., ltd. New York: Harcourt, Brace & Company, inc. 1922.
5. نم یقنيلع مامتها هب ،ینادمه تاضقلا نيع یاه همان ،تاضقلا نيع ینادمه دلج ،ناريسع فيفع ،یوز ١-٢ ،راوز ،نارهت ، ١٣٦٢
6. ،نارقلا ريسفت یف نازيملا ،نيسح دمحم ديس یئابطابط دلجم ﻹةسدقملا مق يف ةيملعلا ةزوحلا يف نيسردملا ةعامج ٣
7. رفعج وبا خيشلا قودصلا ، اضرلا رابخا نويع ، لوﻻا ءزجلا ،ريما تاراشتنا ،مق ، ١٣٧٨
8. Izutsu Toshihiko. Creation and the Timeless Order of Things. Essays in Islamic Mystical Philosopy. Ashland, Oregon, White Cloud Press: 1994.
9. Hemedani Aynülkudat. Zübdetü’l-hakaik, Şekva’l-Garib, ed. Ahmet Kamil Cihan. İstanbul: 2016.
10. دمحم يرهشيرلا ، ةمكحلا نازيم ، سداسلا دلجملا ، توريب ، ثيدحلا راد ، ١٤٢٢ ـه ) ٢٠٠١ (م
11. ،یرهچونم تاراشتنا ،نارهت ،ناريسع فيفع قيلعت و هيحشت و حيحصت و همدقم اب ،تاديهمت ،تاضقلا نيع ینادمه ١٣٧٣ 12. Məmmədov Z. Azərbaycan fəlsəfə tarixi. Bakı: İrşad, 1994.
РЕШЕНИЕ ПРОБЛЕМЫ НЕВЫРАЗИМОСТИ ТРАНСЦЕНДЕНТНЫХ ИСТИН В ФИЛОСОФИИ АЙН АЛЬ-КУЗАТ МИЯНЕДЖИ
Рустам Гаджиев | rustam-hajiyev@mail.ru
Руководитель редакции «Социальные и общественные сферы, философия и право» Научный центр «Азербайджанская национальная энциклопедия», Диссертант Института философии и социологииЛичности
РЕЗЮМЕ
Связь между словом и значением, особенно словесным выражением трансцендентных истин, всегда была предметом дискуссий в истории философской мысли. В этих дискуссиях проблема рассматривалась в двух аспектах: о возможности и способе выражения какого-либо понятия или же о невыразимости в целом. Целью данной статьи, начавшейся с упоминания идеи Людвига Витгенштейна, поставившего точку в решении этого вопроса на Западе, является параллельное исследование философской мысли Запада и Востока и выявление, как и в большинстве случаев, приоритета восточной мысли над западной. Представитель Востока Айн аль-Кузат Миянеджи на 8 веков опередил витгенштейновскую «этику молчания», представляя более конкретные и подробные объяснения. Хотя вопрос о невыразимости у Айн ал-Кузата внешне производит впечатление запутанности и безысходности, более глубокое изучение вопроса показывает, что он решил проблему невыразимости трансцендентного именно посредством выражения. Методы, которые он предлагает для решения проблемы – ташабух; истиара (метафора); тот факт, что слово имеет два значения, внешнее и внутреннее; что два разных слова имеют одно и то же значение; аллегория изучается отдельно в этой статье. Система классификации методов, приведенная в статье, не была предложена Айн ал-Кузатом ни в одной его конкретной работе. Это систематизированная форма взглядов Айн-аль-Кузата, изложенная отдельно в его трудах. Цель этой систематизации состоит в том, чтобы изменить впечатление о кажущейся двусмысленности философского языка Айн-ал-Кузат
ЛИТЕРАТУРА
1. Гутнер Г.Б. Семантика / Новая философская энциклопедия, т. 3. Москва: Мысль, 2010.
2. Павлов И.И. Когда молчит Витгенштейн: лингвистическое понимание трансцендентного // Трансцендентное в современной философии: направления и методы, отв. ред. Т.В. Левина. СПб.: Алетейя, 2013.
3. Bünyadzadə K. İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010.
4. Wittgenstein Ludwig. Tractatus Logico-Philosophicus / trans. C.K.Ogden, London Kegan Paul, Trench, Trubner & co., ltd. New York: Harcourt, Brace & Company, inc. 1922.
5. نم یقنيلع مامتها هب ،ینادمه تاضقلا نيع یاه همان ،تاضقلا نيع ینادمه دلج ،ناريسع فيفع ،یوز ١-٢ ،راوز ،نارهت ، ١٣٦٢
6. ،نارقلا ريسفت یف نازيملا ،نيسح دمحم ديس یئابطابط دلجم ﻹةسدقملا مق يف ةيملعلا ةزوحلا يف نيسردملا ةعامج ٣
7. رفعج وبا خيشلا قودصلا ، اضرلا رابخا نويع ، لوﻻا ءزجلا ،ريما تاراشتنا ،مق ، ١٣٧٨
8. Izutsu Toshihiko. Creation and the Timeless Order of Things. Essays in Islamic Mystical Philosopy. Ashland, Oregon, White Cloud Press: 1994.
9. Hemedani Aynülkudat. Zübdetü’l-hakaik, Şekva’l-Garib, ed. Ahmet Kamil Cihan. İstanbul: 2016.
10. دمحم يرهشيرلا ، ةمكحلا نازيم ، سداسلا دلجملا ، توريب ، ثيدحلا راد ، ١٤٢٢ ـه ) ٢٠٠١ (م
11. ،یرهچونم تاراشتنا ،نارهت ،ناريسع فيفع قيلعت و هيحشت و حيحصت و همدقم اب ،تاديهمت ،تاضقلا نيع ینادمه ١٣٧٣ 12. Məmmədov Z. Azərbaycan fəlsəfə tarixi. Bakı: İrşad, 1994.
JURNALIN SAYLARI
