DİDAKTİK XÜSUSİYYƏTİNƏ GÖRƏ TÜRKDİLLİ MƏQTƏLLƏR: “MƏQTƏLİHÜSEYN”LƏRDƏ İDEAL MÜSƏLMAN QADIN KİMİ HƏZRƏT FATİMƏ
Elnurə Əzizova | elnuraazizova@ait.edu.az
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu, Dinşünaslıq kafedrası, i.f.d., dosCəmiyyət və din
ƏDƏBİYYAT
1. Əbu Mixnəf Lut ibn Yəhya. Məqtəlül-Hüseyn və məsraü əhli beytihi və əshabihi fi Kərbəla. Qum: Mənşurat-i Rıza, 1391, 231 səh.
2. Məhəmməd ibn Cərir ət-Təbəri. Tarixül-üməm vəl-müluk (red.: Məhəmməd Əbül-Fəzl İbrahim). Beyrut: Darü Süveydan, 1967, 11 cild.
3. Əbül-Fərəc əl-İsfahani. Məqatilüt-Talibiyyin (red.: Əs-Seyyid Abbas Əhməd Səqr). Beyrut: Darül-Marifə, 1946, 854 səh.
4. Əli ibn Musa İbn Tavus. Əl-Lühuf fi qətlət-tüfuf. Beyrut: Müəssəsətül-ilmiyyi lil-mətbuat, 1414/1993, 264 səh.
5. İbn Nəma əl-Hilli. Müsirül-əhzan və münirü sübülil-əşcan. Qum: Mətbəətül-Əmir, 1406, 125 səh.
6. Kenan Özçelik. “Lâmiî Çelebi’nin Kitâb-ı Maktel-i Âl-i Resûl’ü” // Bursalı Lâmiî Çelebi ve Dönemi Sempozyumu 2011: Bursa (ed.: Bilal Kemikli – Süleyman Eroğlu). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2011, səh. 273-279.
7. Mövlana Kəmalüddin Hüseyn Vaiz-i Kaşifi. Rövzətüş-şühəda (red.: Həsən Zülfiqari, Əli Təsnimi). Tehran: Müin, 1390, 814 səh.
8. Məhəmməd ibn Hüseyn Nişati. Şühədanamə (haz.: Möhsün Nağısoylu). Bakı: Elm, 2019, 1017 səh.
9. Məhəmməd Füzuli. Əsərləri: 6 cilddə, VI cild (red.: Teymur Kərimli). Bakı: Şərq-Qərb, 2005, 381 səh.
10. Kenan Özçelik. Aşık Çelebi: Ravzatü’ş-şühedâ tercümesi: İnceleme – metin. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2016, 512 səh.
11. Orhan Aydoğdu. Câmi-i Rûmî’nin Sa’âdet-nâme Adlı Eseri (Metin-Sözlük) [1b-50a]. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi, 2014, 180 səh.
12. Sabir Sayqali. Rövzətüş-şühəda (red.: Sayfuddin Sayfullah ve Davud Hunziker). Daşkənd: Mavəraünnehr, 2004, 607 səh.
13. Hakan Yekbaş. “Türk Edebiyatında Hz. Fâtıma Mevlidleri”. Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma. Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 227-246.
14. Alim Yıldız. “Türk İslam Edebiyatında Hz. Fâtıma” Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma. Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 203-226.
15. Serkan Türkoğlu. Bekâî Kitâb-ı Kerbela: İnceleme-Tenkitli metin. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2012, 612 səh.
16. Hüseyin Yıldızhan. Nevrûz bin İsâ Adanavî Manzûme-i Kıssa-i Kerbelâ (İnceleme-Çeviri Yazı-Sözlük-Tıpkıbasım). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2014, 466 səh.
17. Kenan Özçelik. Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn: İnceleme – Metin – Sözlük. Ankara: Ankara Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2008, 403 səh.
18. Mehmet Akif Gülsüm. Yahyâ Bin Bahşî’nin Maktel-i Hüseyin adlı mesnevisi (İnceleme ve metin). Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2019, 198 səh.
19. Hikmet Tanyu. “Fatma Anamız (Fadime Anamız) ve El ile İlgili İnançlar Üzerine Kısa Bir Araştırma”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri: Gelenek-Görenek ve İnançlar. Bursa: 1981, c. IV, s. 479-495.
20. Mustafa Uzun. “Fâtıma/Edebiyat”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 12, s. 223-224.
21. Zahide Ay. “Şii Teoloji Tesirindeki Orta Asya ve Anadolu Sözlü Geleneklerinde Hz. Fatıma”, Ötekilerin Peşinde: Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan, 2015, s. 291-302.
22. Caner Işık. “Türk Kültür Mirasında Bir Kült Olarak Hz. Fâtıma” // Sufi Araştırmaları, 2017, c. VIII, No 16, s. 17-33.
23. Bahaüddin Varol. “Bir Anne Olarak Hz. Fâtıma”. Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma, (red.: Ali Aksu), Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 35-44.
DIDACTIC FEATURES OF TURKISH MAQTALS: FATIMAH AL-ZAHRA AS AN IDEAL MUSLIM WOMAN IN MAQTALS AL-HUSAIN
Elnura Azizova | elnuraazizova@ait.edu.az
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu, Dinşünaslıq kafedrası, i.f.d., dosSociety and religion
SUMMARY
Along with believing in Prophet Muhammad, respect and love for his family are among the values that have played an important role in the formation of the Muslim identity of the Turkic peoples. This understanding, which takes its source from the Holy Quran, is also reflected in the early examples of Turkic-language literature from Kutadgu Bilig to Dede Korkut. As a natural consequence of this notion, along with the Prophet Muhammad, who is presented in the Holy Quran as an examplary figure for muslims, his family members also served to create an ideal Muslim image in the society through various religious texts. In this context, Maqtal al-Husain, one type of the historical-literary works of Muslim peoples, is an important sources that along with the Prophet Muhammad, his family members are presented to the general public as exemplary personalities. In these works, dedicated to the martyrdom of Hussain ibn Ali in Karbala by the army of Kufa during the reign of Umayyad caliph Yazid ibn Muaəiyah (680683), along with the hero of the event, his family members are also presented as exemplary personalities who combine high moral characteristics in themselves as justice, courage, bravery, fortitude, loyalty, generosity, contentment, resignation etc. One of these personalities is Fatimah al-Zahra, the only descent of the Prophet Muhammad who continued his lienage. This article investigates Fatimah al-Zahra’s image as a Muslim woman in general, and as a “daughter”, “wife”, and “mother” in particular within the framework of Turkish Maqtal al-Husain
REFERENCE LIST
1. Əbu Mixnəf Lut ibn Yəhya. Məqtəlül-Hüseyn və məsraü əhli beytihi və əshabihi fi Kərbəla. Qum: Mənşurat-i Rıza, 1391, 231 səh.
2. Məhəmməd ibn Cərir ət-Təbəri. Tarixül-üməm vəl-müluk (red.: Məhəmməd Əbül-Fəzl İbrahim). Beyrut: Darü Süveydan, 1967, 11 cild.
3. Əbül-Fərəc əl-İsfahani. Məqatilüt-Talibiyyin (red.: Əs-Seyyid Abbas Əhməd Səqr). Beyrut: Darül-Marifə, 1946, 854 səh.
4. Əli ibn Musa İbn Tavus. Əl-Lühuf fi qətlət-tüfuf. Beyrut: Müəssəsətül-ilmiyyi lil-mətbuat, 1414/1993, 264 səh.
5. İbn Nəma əl-Hilli. Müsirül-əhzan və münirü sübülil-əşcan. Qum: Mətbəətül-Əmir, 1406, 125 səh.
6. Kenan Özçelik. “Lâmiî Çelebi’nin Kitâb-ı Maktel-i Âl-i Resûl’ü” // Bursalı Lâmiî Çelebi ve Dönemi Sempozyumu 2011: Bursa (ed.: Bilal Kemikli – Süleyman Eroğlu). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2011, səh. 273-279.
7. Mövlana Kəmalüddin Hüseyn Vaiz-i Kaşifi. Rövzətüş-şühəda (red.: Həsən Zülfiqari, Əli Təsnimi). Tehran: Müin, 1390, 814 səh.
8. Məhəmməd ibn Hüseyn Nişati. Şühədanamə (haz.: Möhsün Nağısoylu). Bakı: Elm, 2019, 1017 səh.
9. Məhəmməd Füzuli. Əsərləri: 6 cilddə, VI cild (red.: Teymur Kərimli). Bakı: Şərq-Qərb, 2005, 381 səh.
10. Kenan Özçelik. Aşık Çelebi: Ravzatü’ş-şühedâ tercümesi: İnceleme – metin. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2016, 512 səh.
11. Orhan Aydoğdu. Câmi-i Rûmî’nin Sa’âdet-nâme Adlı Eseri (Metin-Sözlük) [1b-50a]. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi, 2014, 180 səh.
12. Sabir Sayqali. Rövzətüş-şühəda (red.: Sayfuddin Sayfullah ve Davud Hunziker). Daşkənd: Mavəraünnehr, 2004, 607 səh.
13. Hakan Yekbaş. “Türk Edebiyatında Hz. Fâtıma Mevlidleri”. Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma. Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 227-246.
14. Alim Yıldız. “Türk İslam Edebiyatında Hz. Fâtıma” Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma. Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 203-226.
15. Serkan Türkoğlu. Bekâî Kitâb-ı Kerbela: İnceleme-Tenkitli metin. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2012, 612 səh.
16. Hüseyin Yıldızhan. Nevrûz bin İsâ Adanavî Manzûme-i Kıssa-i Kerbelâ (İnceleme-Çeviri Yazı-Sözlük-Tıpkıbasım). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2014, 466 səh.
17. Kenan Özçelik. Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn: İnceleme – Metin – Sözlük. Ankara: Ankara Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2008, 403 səh.
18. Mehmet Akif Gülsüm. Yahyâ Bin Bahşî’nin Maktel-i Hüseyin adlı mesnevisi (İnceleme ve metin). Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2019, 198 səh.
19. Hikmet Tanyu. “Fatma Anamız (Fadime Anamız) ve El ile İlgili İnançlar Üzerine Kısa Bir Araştırma”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri: Gelenek-Görenek ve İnançlar. Bursa: 1981, c. IV, s. 479-495.
20. Mustafa Uzun. “Fâtıma/Edebiyat”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 12, s. 223-224.
21. Zahide Ay. “Şii Teoloji Tesirindeki Orta Asya ve Anadolu Sözlü Geleneklerinde Hz. Fatıma”, Ötekilerin Peşinde: Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan, 2015, s. 291-302.
22. Caner Işık. “Türk Kültür Mirasında Bir Kült Olarak Hz. Fâtıma” // Sufi Araştırmaları, 2017, c. VIII, No 16, s. 17-33.
23. Bahaüddin Varol. “Bir Anne Olarak Hz. Fâtıma”. Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma, (red.: Ali Aksu), Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 35-44.
ДИДАКТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ТУРЕЦКИХ МАГТАЛОВ: ФАТИМА ЗАХРА КАК ОБРАЗЦОВАЯ МУСУЛЬМАНКА В МАКТАЛ АЛЬ-ХУСЕЙНАХ
Ельнура Азизова | elnuraazizova@ait.edu.az
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu, Dinşünaslıq kafedrası, i.f.d., dosОбщество и религия
РЕЗЮМЕ
Наряду с верой в Пророка Мухаммеда, уважение и любовь к его семье являются одними из ценностей, сыгравших важную роль в формировании мусульманской идентичности тюркских народов. Это понимание, берущее начало в Священном Коране, также отражено в ранних образцах тюркоязычной литературы от Кутадгу Билиг до Деде Коркут. Как естественное следствие этого представления, наряду с Пророком Мухаммедом, который представлен в Священном Коране как образцовая фигура для мусульман, члены его семьи также служили для создания идеального образа мусульманина в обществе посредством различных религиозных текстов. В этом контексте Мактал аль-Хусейн, как однин из видов историко-литературных произведений мусульманских народов, является важным источником, где наряду с пророком Мухаммедом, члены его семьи представлены широкой публике как образцовые личности. В этих произведениях, посвященных мученической смерти Хусейна ибн Али в Кербеле армией Куфы во время правления халифа Омейядов Язида ибн Муавии (680-683), наряду с героем события, члены его семьи также представлены как образцовые личности, сочетающие в себе высокие моральные качества, такие как справедливость, храбрость, стойкость, верность, щедрость, удовлетворенность, смирение и т. д. Одной из этих личностей является Фатима Захра, единственный потомок Пророка Мухаммеда. В этой статье исследуется имидж Фатимы Захры как мусульманской женщины в целом и как «дочери», «жены» и «матери» в частности в рамках Мактал аль-Хусейнах
ЛИТЕРАТУРА
1. Əbu Mixnəf Lut ibn Yəhya. Məqtəlül-Hüseyn və məsraü əhli beytihi və əshabihi fi Kərbəla. Qum: Mənşurat-i Rıza, 1391, 231 səh.
2. Məhəmməd ibn Cərir ət-Təbəri. Tarixül-üməm vəl-müluk (red.: Məhəmməd Əbül-Fəzl İbrahim). Beyrut: Darü Süveydan, 1967, 11 cild.
3. Əbül-Fərəc əl-İsfahani. Məqatilüt-Talibiyyin (red.: Əs-Seyyid Abbas Əhməd Səqr). Beyrut: Darül-Marifə, 1946, 854 səh.
4. Əli ibn Musa İbn Tavus. Əl-Lühuf fi qətlət-tüfuf. Beyrut: Müəssəsətül-ilmiyyi lil-mətbuat, 1414/1993, 264 səh.
5. İbn Nəma əl-Hilli. Müsirül-əhzan və münirü sübülil-əşcan. Qum: Mətbəətül-Əmir, 1406, 125 səh.
6. Kenan Özçelik. “Lâmiî Çelebi’nin Kitâb-ı Maktel-i Âl-i Resûl’ü” // Bursalı Lâmiî Çelebi ve Dönemi Sempozyumu 2011: Bursa (ed.: Bilal Kemikli – Süleyman Eroğlu). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2011, səh. 273-279.
7. Mövlana Kəmalüddin Hüseyn Vaiz-i Kaşifi. Rövzətüş-şühəda (red.: Həsən Zülfiqari, Əli Təsnimi). Tehran: Müin, 1390, 814 səh.
8. Məhəmməd ibn Hüseyn Nişati. Şühədanamə (haz.: Möhsün Nağısoylu). Bakı: Elm, 2019, 1017 səh.
9. Məhəmməd Füzuli. Əsərləri: 6 cilddə, VI cild (red.: Teymur Kərimli). Bakı: Şərq-Qərb, 2005, 381 səh.
10. Kenan Özçelik. Aşık Çelebi: Ravzatü’ş-şühedâ tercümesi: İnceleme – metin. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2016, 512 səh.
11. Orhan Aydoğdu. Câmi-i Rûmî’nin Sa’âdet-nâme Adlı Eseri (Metin-Sözlük) [1b-50a]. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi, 2014, 180 səh.
12. Sabir Sayqali. Rövzətüş-şühəda (red.: Sayfuddin Sayfullah ve Davud Hunziker). Daşkənd: Mavəraünnehr, 2004, 607 səh.
13. Hakan Yekbaş. “Türk Edebiyatında Hz. Fâtıma Mevlidleri”. Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma. Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 227-246.
14. Alim Yıldız. “Türk İslam Edebiyatında Hz. Fâtıma” Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma. Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 203-226.
15. Serkan Türkoğlu. Bekâî Kitâb-ı Kerbela: İnceleme-Tenkitli metin. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2012, 612 səh.
16. Hüseyin Yıldızhan. Nevrûz bin İsâ Adanavî Manzûme-i Kıssa-i Kerbelâ (İnceleme-Çeviri Yazı-Sözlük-Tıpkıbasım). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2014, 466 səh.
17. Kenan Özçelik. Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn: İnceleme – Metin – Sözlük. Ankara: Ankara Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2008, 403 səh.
18. Mehmet Akif Gülsüm. Yahyâ Bin Bahşî’nin Maktel-i Hüseyin adlı mesnevisi (İnceleme ve metin). Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi, SBE, Magistr dissertasiyası, 2019, 198 səh.
19. Hikmet Tanyu. “Fatma Anamız (Fadime Anamız) ve El ile İlgili İnançlar Üzerine Kısa Bir Araştırma”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri: Gelenek-Görenek ve İnançlar. Bursa: 1981, c. IV, s. 479-495.
20. Mustafa Uzun. “Fâtıma/Edebiyat”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 12, s. 223-224.
21. Zahide Ay. “Şii Teoloji Tesirindeki Orta Asya ve Anadolu Sözlü Geleneklerinde Hz. Fatıma”, Ötekilerin Peşinde: Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan, 2015, s. 291-302.
22. Caner Işık. “Türk Kültür Mirasında Bir Kült Olarak Hz. Fâtıma” // Sufi Araştırmaları, 2017, c. VIII, No 16, s. 17-33.
23. Bahaüddin Varol. “Bir Anne Olarak Hz. Fâtıma”. Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma, (red.: Ali Aksu), Sivas: Sivas Belediyesi, 2017, s. 35-44.
JURNALIN SAYLARI
