DİNİ APELYATİVLİ LEKSİKA QƏRBİ AZƏRBAYCAN ŞİVƏLƏRİNDƏ VƏ TOPONİMLƏRİNDƏ
Sevinc Sadıqova | sevincsadigova@gmail.com
ərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoruAraşdırma
XÜLASƏ
Məqalədə Qərbi Azərbaycan şivələrində dini mərasimlərlə bağlı işlənən apelyativ leksika və bu ərazidə tarixən mövcud olmuş dini apelyativli onomastik leksika – toponimlər araşdırılır.
Dini mərasimlərlə bağlı işlənən apelyativ leksika xalqın min ildən artıq bir dövrdə yaddaşında özünə yer edərək möhkəmlənmiş vahidlərdir. Dini mərasimlərlə bağlı işlənən apelyativ leksikanın işlənmə tezliyi çox, işlənmə arealı genişdir. Müxtəlif mərasimlərlə bağlı sözlər dedikdə, buraya yas (adna (cümə axşamı), azayeri (yas mərasimi olan ev), şivən // şüvən (ağlaşma) və dini ayinlər zamanı keçirilən mərasimlərlə bağlı sözlər (ələm, tuğ) aiddir. Bunlardan müəyyən qismi tarixən ədəbi dildə də işlənmişdir.
Qərbi Azərbaycan ərazisində yaşayan aborigen əhali – Azərbaycan türkləri İslam dinini qəbul etdikdən sonra bu dini dünyagörüşü onların həyatına, məişətinə, adət-ənənələrinə yansıdığı kimi, bir çox onomastik vahidlərdə də öz əksini tapmışdır. Bu onomastik vahidlərin böyük əksəriyyəti erməni şovinistləri tərəfindən dəyişdirilərək qondarma adlarla əvəz olunmuşdur. Lakin biz tarixi mənbələr, statistik məlumatlar, hərbi-topoqrafik xəritələr əsasında tarixi adları müəyyənləşdirməyə çalışmışıq
ƏDƏBİYYAT
- Kitabi-Dədə Qorqud. Əsli və sadələşdirilmiş mətni. Bakı: 2004.
- Azərbaycan klassik ədəbiyyatından seçmələr. Bakı: 2007.
- Амиров Г.С. Синонимы в произведениях Г.Тукая. Тюркская лексикология и лексикография. Москва: «Наука», 1971, 312 стр., с.47-61.
- Радлов В.В. Опыт словаря тюркских наречий. СПб.: 1893.
- Xudiyev N. Qədim türk yazılı abidələrinin dili. Bakı: 2016.
- Наджип Э.Н. «Хосрау и Ширин» Кутба и его язык. Тюркологический сборник. Москва: Издательство «Наука», 1966, 276 стр., с. 80-91.
- Древнетюрксий словарь. Л.: 1969.
- Kaşğari M. Divani-lüğat-it türk. Bakı: 2004.
- Севортян Э. Этимологический словарь тюркских языков. М.: 1979.
- Mirzəyev H. Dərələyəz mahalının toponimləri və şivə sözləri. Bakı: 2003.
- Ширалиев М.Ш. Диалекты и говоры Азербайджанского языка. Баку: «Элм», 1983.
- Bayramov A. Qədim oğuz ellərinin – Ağbaba, Şörəyel və Pəmbək bölgələrinin yer-yurd adları – toponimləri. Sumqayıt: 1996.
- Bayramova A. İrəvan xanlığı toponimləri. Bakı: 2016.
- Sadıqova S. Dərələyəz toponimlərinin linqvistik-etimoloji təhlili. Bakı: 2014.
VOCABULARY WITH RELIGIOUS APPELLATIVES IN WESTERN AZERBAIJAN DIALECTS AND TOPONYMS
Sevindj Sadigova | sevincsadigova@gmail.com
ərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoruResearch
SUMMARY
The article studies the appellative vocabulary used in connection with religious rituals in the dialects of Western Azerbaijan, as well as onomastic vocabulary with religious appellatives - toponyms that historically existed in this area.
Appellative vocabulary used in connection with religious rites represents units that have been fixed in the memory of the people for more than a thousand years. Appellative vocabulary used in connection with religious rituals has a high frequency of use and a wide range of use. If we talk about words associated with various rituals, then here we can include words associated with mourning (adna (Thursday), azayeri (house of mourning), shivan//shuvan (crying)) and words associated with ceremonies held during religious rites (elem, tug). Some of them have been historically used in literary language.
After the aboriginal population living in the territory of Western Azerbaijan - the Azerbaijani Turks, adopted Islam, this religious worldview was reflected in their life, way of life, customs, as well as in many onomastic units. Most of these onomastic units were changed by Armenian chauvinists and replaced with fictitious names. However, we determine historical names on the basis of historical sources, statistical data, and military topographic maps
REFERENCE LIST
- Kitabi-Dədə Qorqud. Əsli və sadələşdirilmiş mətni. Bakı: 2004.
- Azərbaycan klassik ədəbiyyatından seçmələr. Bakı: 2007.
- Амиров Г.С. Синонимы в произведениях Г.Тукая. Тюркская лексикология и лексикография. Москва: «Наука», 1971, 312 стр., с.47-61.
- Радлов В.В. Опыт словаря тюркских наречий. СПб.: 1893.
- Xudiyev N. Qədim türk yazılı abidələrinin dili. Bakı: 2016.
- Наджип Э.Н. «Хосрау и Ширин» Кутба и его язык. Тюркологический сборник. Москва: Издательство «Наука», 1966, 276 стр., с. 80-91.
- Древнетюрксий словарь. Л.: 1969.
- Kaşğari M. Divani-lüğat-it türk. Bakı: 2004.
- Севортян Э. Этимологический словарь тюркских языков. М.: 1979.
- Mirzəyev H. Dərələyəz mahalının toponimləri və şivə sözləri. Bakı: 2003.
- Ширалиев М.Ш. Диалекты и говоры Азербайджанского языка. Баку: «Элм», 1983.
- Bayramov A. Qədim oğuz ellərinin – Ağbaba, Şörəyel və Pəmbək bölgələrinin yer-yurd adları – toponimləri. Sumqayıt: 1996.
- Bayramova A. İrəvan xanlığı toponimləri. Bakı: 2016.
- Sadıqova S. Dərələyəz toponimlərinin linqvistik-etimoloji təhlili. Bakı: 2014.
РЕЛИГИОЗНАЯ АПЭЛЬЯТИВНАЯ ЛЕКСИКА В ГОВОРАХ И ТОПОНИМАХ ЗАПАДНОГО АЗЕРБАЙДЖАНА
Севиндж Садыхова | sevincsadigova@gmail.com
ərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoruИсследование
РЕЗЮМЕ
В статье рассматривается апеллятивная лексика, используемая в связи с религиозными обрядами в говорах Западного Азербайджана, а также ономастическая лексика с религиозными апеллятивами - топонимами, исторически существовавшими в этой местности.
Апэльятивная лексика, используемая в связи с религиозными обрядами, представляет собой единицы, закрепившиеся в памяти народа более тысячи лет. Апэльятивная лексика, используемая в связи с религиозными обрядами, имеет высокую частоту использования и широкий ареал использования. Если говорить о словах, связанных с различными обрядами, то сюда можно отнести слова, связанные с трауром (адна (четверг), азайери (дом с трауром), шиван//шуван (плач)) и слова, связанные с церемониями, проводимыми во время религиозных обрядов (элэм, туг). Некоторые из них исторически использовались в литературном языке.
После того, как аборигенное население, проживающее на территории Западного Азербайджана - азербайджанские тюрки, приняло ислам, это религиозное мировоззрение нашло отражение в их жизни, быту, обычаях, а также во многих ономастических единицах. Большинство этих ономастических единиц были изменены армянскими шовинистами и заменены вымышленными именами. Однако исторические названия мы определяем на основе исторических источников, статистических данных, военно-топографических карт
ЛИТЕРАТУРА
- Kitabi-Dədə Qorqud. Əsli və sadələşdirilmiş mətni. Bakı: 2004.
- Azərbaycan klassik ədəbiyyatından seçmələr. Bakı: 2007.
- Амиров Г.С. Синонимы в произведениях Г.Тукая. Тюркская лексикология и лексикография. Москва: «Наука», 1971, 312 стр., с.47-61.
- Радлов В.В. Опыт словаря тюркских наречий. СПб.: 1893.
- Xudiyev N. Qədim türk yazılı abidələrinin dili. Bakı: 2016.
- Наджип Э.Н. «Хосрау и Ширин» Кутба и его язык. Тюркологический сборник. Москва: Издательство «Наука», 1966, 276 стр., с. 80-91.
- Древнетюрксий словарь. Л.: 1969.
- Kaşğari M. Divani-lüğat-it türk. Bakı: 2004.
- Севортян Э. Этимологический словарь тюркских языков. М.: 1979.
- Mirzəyev H. Dərələyəz mahalının toponimləri və şivə sözləri. Bakı: 2003.
- Ширалиев М.Ш. Диалекты и говоры Азербайджанского языка. Баку: «Элм», 1983.
- Bayramov A. Qədim oğuz ellərinin – Ağbaba, Şörəyel və Pəmbək bölgələrinin yer-yurd adları – toponimləri. Sumqayıt: 1996.
- Bayramova A. İrəvan xanlığı toponimləri. Bakı: 2016.
- Sadıqova S. Dərələyəz toponimlərinin linqvistik-etimoloji təhlili. Bakı: 2014.
JURNALIN SAYLARI
