MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNDƏ ÜMUMMİLLİ LİDER HEYDƏR ƏLİYEVİN DÖVLƏT-DİN KOSEPSİYASI
Ceyhun Məmmədov | ceyhunmv@gmail.com
AMEA-nın Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun dissertantıTarixə pəncərə
XÜLASƏ
Məqalədə Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu dövlət-din konsepsiyasında hər kəsin vicdan və din azadlığına təminat verilməsi, dünyəvi və dini sistemlər arasında qarşılıqlı hörmət mühitinin yaradılması, dini qurumlar haqqında konstitusiya normalarının həyata keçirilməsi, dinin dövlətdən ayrı olması, dini qurumların və din xadimlərinin dövlətin fəaliyyətinə müdaxiləsinə yol verilməməsindən bəhs olunur. Bildirilir ki, Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ilk illərdə bir çox sahədə olduğu kimi, dini fəaliyyət sahəsində də ciddi problemlər müşahidə olunurdu. Ənənəvi dinlərlə yanaşı, qeyri-ənənəvi dini cərəyanlar da dini etiqad azadlığı üçün yaradılan şəraitdən suiistifadə edərək ölkəmizdə yayılmağa başladı. Bu, özünü respublikanın əksər bölgələrində açıq göstərirdi. Əgər zamanında radikal, qeyri-ənənəvi dini cərəyanlara qarşı zəruri addımlar atılmasaydı, bu gün Azərbaycanda dini mənzərə tamamilə fərqli olardı. Ancaq həyata keçirilən düzgün və uğurlu siyasət nəticəsində bu problemlərdən qaçmaq mümkün oldu. Azərbaycan özünün dini ənənələrini çətinliklə də olsa, kənar təsirlərdən qorumağa müvəffəq oldu. Müəllif vurğulayır ki, Ümummilli Lider Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra dini fəaliyyət sahəsində də mövcud problemlərin aradan qaldırılması istiqamətində ciddi tədbirlər həyata keçirildi. Qısa müddətdə bütün qeyri-ənənəvi radikal cərəyanlara qarşı mübarizəyə başlanıldı. Beləliklə, dövlət-din münasibətlərində yeni mərhələyə qədəm qoyuldu. Məhz bu siyasət sayəsində bu gün Azərbaycan dünyanın tolerantlıq və multikulturalizm mərkəzlərindən birinə çevrilib
ƏDƏBİYYAT
1. Məmmədov, R. Dövlətçiliyimizin möhkəmlənməsində dini dəyərlərin rolu // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.353-362.
2. Əliyev, H. Müstəqilliyimiz əbədidir: çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, məktublar, müsahibələr. Birinci kitab: iyun, 1993 – may, 1994 / bur. məsul: R.Mehdiyev. Bakı: Azərnəşr, 1997, 612 s.
3. “İslam sivilizasiyası Qafqazda” mövzusunda beynəlxalq simpoziumda Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyevin nitqi // Dinimiz xalqımızın milli-mənəvi sərvətidir. Red. hey.: A.Paşazadə və b. Nəşrə ön söz: R.Əliyev. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları / “İrşad” mərkəzi, 1999, s.31-60.
4. Heydər Əliyev siyasəti: Tolerantlıq (çıxışlar, nitqlər, görüşlər, təbriklər). Ön söz: Mübariz Qurbanlı. Buraxılışa məsul: Səyyad Salahlı (Aran). Bakı: “Elm və Təhsil”, 2015, 504 səh. / s.18-23.
5. Ərbay, C. Heydər Əliyev və dövlət-din münasibətlərində Azərbaycan modeli // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.154-158.
6. http://www.anl.az/down/meqale/525/2013/iyun/314487.htm
7. Orucov, H. Milli-mənəvi dəyərlərə qayıdış // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: Gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: 2007, s.68-102.
8. Əhmədov, Ə. Müasir Azərbaycanda din və siyasət: qarşılıqlı təsir, yaxud yanaşı yaşama // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.103-110.
9. Babaşlı, M. Qloballaşma prosesi və Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.179-184.
10. Əliyev, R. Dövlət və din (çıxışlar və məqalələr toplusu). Bakı: Avropa, 2006, 96 s.
11. Əliyev, H. Müstəqilliyimiz əbədidir: çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, məktublar, müsahibələr. Üçüncü kitab: dekabr, 1994 – iyun, 1995 / bur. məsul: R.Mehdiyev. Bakı: Azərnəşr, 1997, 488 s.
12. Əliyev, H. Dinimiz xalqımızın milli-mənəvi sərvətidir // hey.: A.Paşazadə və b.; nəşrə ön söz: R.Əliyev. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları / “İrşad” mərkəzi, 1999, 165 s.
13. Məmmədov, C. Heydər Əliyev və Azərbaycanda milli-mənəvi dəyərlərə qayıdış // “Dövlət və din” İctimai fikir toplusu, Bakı, 2008, №5 (may), s.103-107.
THE CONCEPT OF RELATIONS BETWEEN STATE AND RELIGION SET UP BY THE NATIONAL LEADER HEYDAR ALIYEV DURING INDEPENDENCE YEARS OF THE COUNTRY
Ceyhun Məmmədov | ceyhunmv@gmail.com
AMEA-nın Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun dissertantıWindow into History
SUMMARY
The article covers the enforcement of freedom of conscience and religion, the creation of an environment of mutual respect between the secular and religious systems, the implementation of constitutional norms concerning religious institutions, the separation of religion from state, and the prevention of interference of the religious institutions and figures with the activity o government within the concept of relations between state and religion, the basis of which was laid by Heydar Aliyev. As in many other areas, serious issues became obvious in the sphere of religious activity after Azerbaijan regained its independence. Along with traditional religious beliefs, nontraditional religious sects started to spread in our country, taking full advantage of the conditions created for the freedom of religion. It was apparent in most regions of the republic. If not for the crucial steps taken against the extreme non-traditional religious cults and movements, the religious picture would be completely different in Azerbaijan these days. Major changes and instability have been observed in the religious community of Azerbaijan. However, due to the correct and successful policy, we were able to avoid them. Though not without difficulty, Azerbaijan managed to protect its religious traditions from the outside influence. After National Leader Heydar Aliyev came to power, the implementation of solid steps to eliminate the prevailing problems also began with respect to religious activity. In a short time the fight against all non-traditional radical cults started. Thus a new stage of relations between state and religion started. It is due to this policy that Azerbaijan is now one of the world centers of tolerance and multiculturalism
REFERENCE LIST
1. Məmmədov, R. Dövlətçiliyimizin möhkəmlənməsində dini dəyərlərin rolu // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.353-362.
2. Əliyev, H. Müstəqilliyimiz əbədidir: çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, məktublar, müsahibələr. Birinci kitab: iyun, 1993 – may, 1994 / bur. məsul: R.Mehdiyev. Bakı: Azərnəşr, 1997, 612 s.
3. “İslam sivilizasiyası Qafqazda” mövzusunda beynəlxalq simpoziumda Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyevin nitqi // Dinimiz xalqımızın milli-mənəvi sərvətidir. Red. hey.: A.Paşazadə və b. Nəşrə ön söz: R.Əliyev. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları / “İrşad” mərkəzi, 1999, s.31-60.
4. Heydər Əliyev siyasəti: Tolerantlıq (çıxışlar, nitqlər, görüşlər, təbriklər). Ön söz: Mübariz Qurbanlı. Buraxılışa məsul: Səyyad Salahlı (Aran). Bakı: “Elm və Təhsil”, 2015, 504 səh. / s.18-23.
5. Ərbay, C. Heydər Əliyev və dövlət-din münasibətlərində Azərbaycan modeli // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.154-158.
6. http://www.anl.az/down/meqale/525/2013/iyun/314487.htm
7. Orucov, H. Milli-mənəvi dəyərlərə qayıdış // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: Gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: 2007, s.68-102.
8. Əhmədov, Ə. Müasir Azərbaycanda din və siyasət: qarşılıqlı təsir, yaxud yanaşı yaşama // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.103-110.
9. Babaşlı, M. Qloballaşma prosesi və Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.179-184.
10. Əliyev, R. Dövlət və din (çıxışlar və məqalələr toplusu). Bakı: Avropa, 2006, 96 s.
11. Əliyev, H. Müstəqilliyimiz əbədidir: çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, məktublar, müsahibələr. Üçüncü kitab: dekabr, 1994 – iyun, 1995 / bur. məsul: R.Mehdiyev. Bakı: Azərnəşr, 1997, 488 s.
12. Əliyev, H. Dinimiz xalqımızın milli-mənəvi sərvətidir // hey.: A.Paşazadə və b.; nəşrə ön söz: R.Əliyev. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları / “İrşad” mərkəzi, 1999, 165 s.
13. Məmmədov, C. Heydər Əliyev və Azərbaycanda milli-mənəvi dəyərlərə qayıdış // “Dövlət və din” İctimai fikir toplusu, Bakı, 2008, №5 (may), s.103-107.
КОНЦЕПЦИЯ ГОСУДАРСТВЕННО-РЕЛИГИОЗНЫХ ОТНОШЕНИЙ ОБЩЕНАЦИОНАЛЬНОГО ЛИДЕРА ГЕЙДАРА АЛИЕВА В ПЕРИОД НЕЗАВИСИМОСТИ СТРАНЫ
Ceyhun Məmmədov | ceyhunmv@gmail.com
AMEA-nın Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun dissertantıОкно в историю
РЕЗЮМЕ
В статье исследуется обеспечение свободы совести и вероисповедания, создание атмосферы взаимоуважения между светской и религиозной системами, реализация конституционных норм о религиозных институтах, отделение религии от государства, а также недопущение вмешательства религиозных институтов и религиозных деятелей в деятельность государства в рамках концепции государственнорелигиозных отношений, основа которой была заложена Гейдаром Алиевым. После восстановления Азербайджаном независимости, как и во многих других областях, в сфере религиозной деятельности стали наблюдаться серьезные проблемы. Наряду с традиционными религиями в нашей стране начали распространяться нетрадиционные религиозные секты, злоупотребляющие условиями, созданными для свободы вероисповедания. Это ярко проявилось в большинстве регионов республики. Если бы не важные шаги, предпринятые против радикальных нетрадиционных сект и течений, религиозная картина в Азербайджане сегодня была бы совершенно иной. В религиозной среде Азербайджана наблюдались серьезные изменения и напряженность. Однако в результате проведенной правильной и успешной политики мы смогли их избежать. Пусть и с трудом, но Азербайджану удалось защитить свои религиозные традиции от влияния извне. После прихода к власти общенационального лидера Гейдара Алиева началась реализация серьезных мер по устранению существующих проблем также и в сфере религиозной деятельности. Вскоре началась борьба против всех нетрадиционных радикальных сект. Так начался новый этап государственно-религиозных отношений. Именно благодаря этой политике сегодня Азербайджан превратился в один из мировых центров толерантности и мультикультурализма
ЛИТЕРАТУРА
1. Məmmədov, R. Dövlətçiliyimizin möhkəmlənməsində dini dəyərlərin rolu // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.353-362.
2. Əliyev, H. Müstəqilliyimiz əbədidir: çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, məktublar, müsahibələr. Birinci kitab: iyun, 1993 – may, 1994 / bur. məsul: R.Mehdiyev. Bakı: Azərnəşr, 1997, 612 s.
3. “İslam sivilizasiyası Qafqazda” mövzusunda beynəlxalq simpoziumda Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyevin nitqi // Dinimiz xalqımızın milli-mənəvi sərvətidir. Red. hey.: A.Paşazadə və b. Nəşrə ön söz: R.Əliyev. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları / “İrşad” mərkəzi, 1999, s.31-60.
4. Heydər Əliyev siyasəti: Tolerantlıq (çıxışlar, nitqlər, görüşlər, təbriklər). Ön söz: Mübariz Qurbanlı. Buraxılışa məsul: Səyyad Salahlı (Aran). Bakı: “Elm və Təhsil”, 2015, 504 səh. / s.18-23.
5. Ərbay, C. Heydər Əliyev və dövlət-din münasibətlərində Azərbaycan modeli // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.154-158.
6. http://www.anl.az/down/meqale/525/2013/iyun/314487.htm
7. Orucov, H. Milli-mənəvi dəyərlərə qayıdış // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: Gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: 2007, s.68-102.
8. Əhmədov, Ə. Müasir Azərbaycanda din və siyasət: qarşılıqlı təsir, yaxud yanaşı yaşama // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.103-110.
9. Babaşlı, M. Qloballaşma prosesi və Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri // Heydər Əliyev və Azərbaycanda din siyasəti: gerçəkliklər və perspektivlər. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007, s.179-184.
10. Əliyev, R. Dövlət və din (çıxışlar və məqalələr toplusu). Bakı: Avropa, 2006, 96 s.
11. Əliyev, H. Müstəqilliyimiz əbədidir: çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, məktublar, müsahibələr. Üçüncü kitab: dekabr, 1994 – iyun, 1995 / bur. məsul: R.Mehdiyev. Bakı: Azərnəşr, 1997, 488 s.
12. Əliyev, H. Dinimiz xalqımızın milli-mənəvi sərvətidir // hey.: A.Paşazadə və b.; nəşrə ön söz: R.Əliyev. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları / “İrşad” mərkəzi, 1999, 165 s.
13. Məmmədov, C. Heydər Əliyev və Azərbaycanda milli-mənəvi dəyərlərə qayıdış // “Dövlət və din” İctimai fikir toplusu, Bakı, 2008, №5 (may), s.103-107.
JURNALIN SAYLARI
