ATROPATENANIN QƏBİR TİPLƏRİ VƏ DƏFN ADƏTLƏRİNİN BƏZİ NƏZƏRİ MƏSƏLƏLƏRİNƏ DAİR
Samir Kərimov | samir-cayrud@mail.ru
AMEA-nın Lənkəran Regional Elmi Mərkəzinin aparıcı elmi işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoruTarixə pəncərə
XÜLASƏ
Məqalədə tarixi Azərbaycan dövləti olan Atropatenanın maddi mədəniyyətindən bəhs edilir. Qeyd olunur ki, dəfn abidələri Atropatena dövlətinin maddi mədəniyyətinin əsas elementlərindən biridir. Son illərdə Azərbaycanın cənub-şərqində və Naxçıvan ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı əldə edilmiş elmi nəticələr Atropatenada mövcud olan dəfn adətlərini hərtərəfli öyrənməyə imkan vermişdir.
Tədqiqatlar Atropatena bölgəsində bir çox qəbir növlərinin və müxtəlif dəfn adətlərinin mövcud olduğunu təsdiq edir. Mövcud arxeoloji məlumatlara görə, Atropatena ərazisində yaşayan tayfalara aid müxtəlif dəfn adətlərini qeyd etmək olar. Belə ki, tarixi Atropatena bölgəsinə daxil olan ərazilərdə aşkar edilmiş müxtəlif tipli dəfnlər vaxtilə burada yaşamış tayfaların dəfn mərasiminin bir çox xüsusiyyətlərini üzə çıxarmağa imkan verir. Yerli və gəlmə tayfalara məxsus olan bu dəfn abidələri onların dini inanclarını özündə əks etdirir. Eyni zamanda, bu tip dəfnlər Atropatenanın Əhəmənilər, Parfiya və Roma dövlətləri ilə siyasi, mədəni və sosial-iqtisadi əlaqələrinin öyrənilməsində də böyük əhəmiyyət kəsb edir
ƏDƏBİYYAT
1. Алиев И.Г. Очерки истории Атропатены. Баку: “Азернешр”, 1989, 160 c.
2. Алиев Ф. Кулътура античного Азербайджана-Мидийской Атропатены и Кафказской Албании (IV в. до.н.э.-III в.н.э.). Баку: “Тахсил”, 2007, 180 с.
3. Гошгарлы Г.О. Типология погребалъных памятников античного периода на территории Азербайджана. Баку: “Елм”, 2012, 246 с.
4. Əsədov V. Azərbaycanın küp qəbirləri. Bakı: “Afpoliqraf”, 2018, 240 s.
5. Халилов Дж.А. Раскопки на городище Хыныслы, памятнике древней Кафказской Албании // СА, №1, 1962, с. 209-220.
6. Голубкина Г.И. Археологические обследования и раскопки и кувшинных погребений в Азербайджане // Изв.АН.ССР. Серия общественных наук, 1959, №1, с. 17-38.
7. Османов Ф.Л., Ахвердиев А.Ш. Разведки Агджебединском районе в 1974 г // АО, Москва, “Наука”, 1975, с. 474-475.
8. Kərimov S.K. Lerik rayonunun arxeoloji abidələri. Bakı: “Araz”, 2006, 164 s.
9. Кошкарлы К.О. Исследования в зоне Талышских гор // АО в ССР в 1987 г. Москва: “Наука”, 1988, с. 461-462.
10. Kəsəmənli H.P., Əliyev Ə.Ə. Puşkin rayonunda aşkar edilmiş küp qəbirlər // Azərb. SSR EA-nın Xəbərləri, Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1984, №4, s. 63-70.
11. Curtis V.S., St. J. Simpson. Germi. Archeological news from Iran and Central Asia // The British Institute of Persian studes, Jornal of Persian studies. London, vol.38. London, 2000, p. 151-160.
12. Eminli C. Xımbəpoçə küp qəbirlər məzarlığı (Lerik rayonu, Boykəndil kəndi) // Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi-2021. Bakı: “Təhsil”, 2021, s. 257-268.
13. Əliyev V. Naxçıvan şəhərinin antik dövr küp qəbirləri // Azərb. SSR EA-nın Xəbərləri, 1976, №1, s. 73-84.
14. Гаибов В.А. Северный Иран в античное время (Мидия, Атропатена, Гиркания). Автореферат дисс. кан. ист.наука. Москва: 1990, 24 с.
15. Ristvet L., Gognik H., Baxşəliyev V.B., Aşurov S.H. Oğlanqalada Azərbaycan-Amerika birgə arxeoloji qazıntıları (Şərur rayonu) // Azərbaycanda Arxeoloji Tədqiqatlar, Bakı, 2012, s. 360-378.
16. Кошгарлы К.О. Пештасарской некропол // Изв.АН Азерб.ССР. Серия истории, философии и права, 1992, №1-2, с. 79-83.
17. Axundov T. Astarada 20 gün. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2000, 112 s.
18. Fallahian Y. Investigation of burial patterns in Iron age of Gilan // Iran. Ancient Asia. 2013, 4:5, p.1-23.
19. Cahani V. “Qale-Gərdən” məzarlığı (Gilan düzənliyində dəmir dövrünə aid tapılmış ilk qəbir) // Tarix və onun problemləri, 2012, №1, s. 224-232.
20. Cahani V. Qədim Bouye qəbirstanlığı // Tarix və onun problemləri, 2012, №2, s. 344-352.
21. Bassampour F. A study on metal obyects of the İron Age on Masjed-e-Kabud located in Tabriz // European Online Journal of Natural and Sosial Sciences, 2014, vol 3, №4, p. 914-924.
22. Rezaloo R. Parthian Burials at Khaneghah Gilan Cemetery in Ardabil Province // İnt. Hummanities, 2012, vol 19(1), p. 101-112.
23. Khalatbari M.R. Gilan in the Iron age. 2004, 338 p.
24. Xəlilov M.C. Albaniyanın qəbir abidələri. Bakı: “Nafta-Press”, 2009, 180 s.
25. Eminli C.T., İskəndərov E.Ə. Antik dövr üzrə Lerik arxeoloji ekspedisiyasının apardıği arxeoloji tədqiqatların nəticələrinə dair (2012-2013-cü illər) // Azərbaycanda Arxeoloji Tədqiqatlar 2013- 2014, Bakı, “Xəzər Universiteti”, 2015, s. 210-216.
26. Гошгарлы Г.О. Об одной группе грунтовых погребений первых веков нашей эры на территории Азербайджана // 2006-2007-ci illərdə Azərbaycanda aparılmış arxeoloji və etnoqrafik tədqiqatlar, Bakı, 2007, s. 73-75.
ON SOME THEORETICAL QUESTIONS OF GRAVE TYPES AND FUNERAL RITES OF ATROPATENA
Samir Karimov | samir-cayrud@mail.ru
Leading researcher of Lankaran Regional Scientific Center of ANAS, Ph.D. in historyWindow into History
SUMMARY
The article says about the material culture of Atropatena - the historical state of Azerbaijan. It is noted that funerary monuments are one of the main elements of the material culture of the state of Atropatena. The scientific results obtained in recent years in the course of archaeological research conducted in the southeast of Azerbaijan and in the territory of Nakhichevan made it possible to comprehensively study the burial customs that existed in Atropatena.
The study confirms the existence of many types of graves and various burial customs in the historical region of Atropatena. According to the available archaeological data, different burial customs of the tribes living in the Atropatena area can be mentioned. Thus, the various types of burials discovered in the territories included in the historical region of Atropatena help to reveal many features of the funeral rite of the tribes once lived here. These burial monuments belonging to local and alien tribes reflect their religious beliefs. At the same time, these types of burials are important in studying the political, cultural, and socio-economic relations of Atropatena with the state of the Achaemenids, Parthia, and Rome.
REFERENCE LIST
1. Алиев И.Г. Очерки истории Атропатены. Баку: “Азернешр”, 1989, 160 c.
2. Алиев Ф. Кулътура античного Азербайджана-Мидийской Атропатены и Кафказской Албании (IV в. до.н.э.-III в.н.э.). Баку: “Тахсил”, 2007, 180 с.
3. Гошгарлы Г.О. Типология погребалъных памятников античного периода на территории Азербайджана. Баку: “Елм”, 2012, 246 с.
4. Əsədov V. Azərbaycanın küp qəbirləri. Bakı: “Afpoliqraf”, 2018, 240 s.
5. Халилов Дж.А. Раскопки на городище Хыныслы, памятнике древней Кафказской Албании // СА, №1, 1962, с. 209-220.
6. Голубкина Г.И. Археологические обследования и раскопки и кувшинных погребений в Азербайджане // Изв.АН.ССР. Серия общественных наук, 1959, №1, с. 17-38.
7. Османов Ф.Л., Ахвердиев А.Ш. Разведки Агджебединском районе в 1974 г // АО, Москва, “Наука”, 1975, с. 474-475.
8. Kərimov S.K. Lerik rayonunun arxeoloji abidələri. Bakı: “Araz”, 2006, 164 s.
9. Кошкарлы К.О. Исследования в зоне Талышских гор // АО в ССР в 1987 г. Москва: “Наука”, 1988, с. 461-462.
10. Kəsəmənli H.P., Əliyev Ə.Ə. Puşkin rayonunda aşkar edilmiş küp qəbirlər // Azərb. SSR EA-nın Xəbərləri, Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1984, №4, s. 63-70.
11. Curtis V.S., St. J. Simpson. Germi. Archeological news from Iran and Central Asia // The British Institute of Persian studes, Jornal of Persian studies. London, vol.38. London, 2000, p. 151-160.
12. Eminli C. Xımbəpoçə küp qəbirlər məzarlığı (Lerik rayonu, Boykəndil kəndi) // Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi-2021. Bakı: “Təhsil”, 2021, s. 257-268.
13. Əliyev V. Naxçıvan şəhərinin antik dövr küp qəbirləri // Azərb. SSR EA-nın Xəbərləri, 1976, №1, s. 73-84.
14. Гаибов В.А. Северный Иран в античное время (Мидия, Атропатена, Гиркания). Автореферат дисс. кан. ист.наука. Москва: 1990, 24 с.
15. Ristvet L., Gognik H., Baxşəliyev V.B., Aşurov S.H. Oğlanqalada Azərbaycan-Amerika birgə arxeoloji qazıntıları (Şərur rayonu) // Azərbaycanda Arxeoloji Tədqiqatlar, Bakı, 2012, s. 360-378.
16. Кошгарлы К.О. Пештасарской некропол // Изв.АН Азерб.ССР. Серия истории, философии и права, 1992, №1-2, с. 79-83.
17. Axundov T. Astarada 20 gün. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2000, 112 s.
18. Fallahian Y. Investigation of burial patterns in Iron age of Gilan // Iran. Ancient Asia. 2013, 4:5, p.1-23.
19. Cahani V. “Qale-Gərdən” məzarlığı (Gilan düzənliyində dəmir dövrünə aid tapılmış ilk qəbir) // Tarix və onun problemləri, 2012, №1, s. 224-232.
20. Cahani V. Qədim Bouye qəbirstanlığı // Tarix və onun problemləri, 2012, №2, s. 344-352.
21. Bassampour F. A study on metal obyects of the İron Age on Masjed-e-Kabud located in Tabriz // European Online Journal of Natural and Sosial Sciences, 2014, vol 3, №4, p. 914-924.
22. Rezaloo R. Parthian Burials at Khaneghah Gilan Cemetery in Ardabil Province // İnt. Hummanities, 2012, vol 19(1), p. 101-112.
23. Khalatbari M.R. Gilan in the Iron age. 2004, 338 p.
24. Xəlilov M.C. Albaniyanın qəbir abidələri. Bakı: “Nafta-Press”, 2009, 180 s.
25. Eminli C.T., İskəndərov E.Ə. Antik dövr üzrə Lerik arxeoloji ekspedisiyasının apardıği arxeoloji tədqiqatların nəticələrinə dair (2012-2013-cü illər) // Azərbaycanda Arxeoloji Tədqiqatlar 2013- 2014, Bakı, “Xəzər Universiteti”, 2015, s. 210-216.
26. Гошгарлы Г.О. Об одной группе грунтовых погребений первых веков нашей эры на территории Азербайджана // 2006-2007-ci illərdə Azərbaycanda aparılmış arxeoloji və etnoqrafik tədqiqatlar, Bakı, 2007, s. 73-75.
О НЕКОТОРЫХ ТЕОРЕТИЧЕСКИХ ВОПРОСАХ ТИПОВ МОГИЛ И ПОГРЕБАЛЬНЫХ ОБРЯДАХ АТРОПАТЕНЫ
Самир Каримов | samir-cayrud@mail.ru
ведущий научный сотрудник Ленкоранского областного научного центра НАНА, доктор философии по истории, доцент, ведущий научный сотрудникОкно в историю
РЕЗЮМЕ
В статье рассказывается о материальной культуре Атропатены - исторического государства Азербайджана. Отмечается, что погребальные памятники являются одним из основных элементов материальной культуры государства Атропатена. Научные результаты, полученные в последние годы в ходе археологических исследований, проведенных на юго-востоке Азербайджана и на территории Нахчывана, позволили всесторонне изучить погребальные обычаи, существовавшие в Атропатене.
В ходе исследования подтверждается существование многих типов могил и различных погребальных обычаев в исторической области Атропатены. По имеющимся археологическим данным можно отметить различные погребальные обычаи, относившиеся к племенам, проживавшим на территории Атропатены. Таким образом, разнотипные захоронения, обнаруженные на территориях, входивщих в историческую область Атропатены, помогают выявить многие черты погребального обряда некогда обитавших здесь племен. Эти погребальные памятники принадлежат местным и пришлым племенам отражают их религиозные верования. В то же время эти типы погребений важны при изучении политических, культурных и социальноэкономических отношений Атропатены с государством Ахеменидов, Парфией и Римом.
ЛИТЕРАТУРА
1. Алиев И.Г. Очерки истории Атропатены. Баку: “Азернешр”, 1989, 160 c.
2. Алиев Ф. Кулътура античного Азербайджана-Мидийской Атропатены и Кафказской Албании (IV в. до.н.э.-III в.н.э.). Баку: “Тахсил”, 2007, 180 с.
3. Гошгарлы Г.О. Типология погребалъных памятников античного периода на территории Азербайджана. Баку: “Елм”, 2012, 246 с.
4. Əsədov V. Azərbaycanın küp qəbirləri. Bakı: “Afpoliqraf”, 2018, 240 s.
5. Халилов Дж.А. Раскопки на городище Хыныслы, памятнике древней Кафказской Албании // СА, №1, 1962, с. 209-220.
6. Голубкина Г.И. Археологические обследования и раскопки и кувшинных погребений в Азербайджане // Изв.АН.ССР. Серия общественных наук, 1959, №1, с. 17-38.
7. Османов Ф.Л., Ахвердиев А.Ш. Разведки Агджебединском районе в 1974 г // АО, Москва, “Наука”, 1975, с. 474-475.
8. Kərimov S.K. Lerik rayonunun arxeoloji abidələri. Bakı: “Araz”, 2006, 164 s.
9. Кошкарлы К.О. Исследования в зоне Талышских гор // АО в ССР в 1987 г. Москва: “Наука”, 1988, с. 461-462.
10. Kəsəmənli H.P., Əliyev Ə.Ə. Puşkin rayonunda aşkar edilmiş küp qəbirlər // Azərb. SSR EA-nın Xəbərləri, Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1984, №4, s. 63-70.
11. Curtis V.S., St. J. Simpson. Germi. Archeological news from Iran and Central Asia // The British Institute of Persian studes, Jornal of Persian studies. London, vol.38. London, 2000, p. 151-160.
12. Eminli C. Xımbəpoçə küp qəbirlər məzarlığı (Lerik rayonu, Boykəndil kəndi) // Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi-2021. Bakı: “Təhsil”, 2021, s. 257-268.
13. Əliyev V. Naxçıvan şəhərinin antik dövr küp qəbirləri // Azərb. SSR EA-nın Xəbərləri, 1976, №1, s. 73-84.
14. Гаибов В.А. Северный Иран в античное время (Мидия, Атропатена, Гиркания). Автореферат дисс. кан. ист.наука. Москва: 1990, 24 с.
15. Ristvet L., Gognik H., Baxşəliyev V.B., Aşurov S.H. Oğlanqalada Azərbaycan-Amerika birgə arxeoloji qazıntıları (Şərur rayonu) // Azərbaycanda Arxeoloji Tədqiqatlar, Bakı, 2012, s. 360-378.
16. Кошгарлы К.О. Пештасарской некропол // Изв.АН Азерб.ССР. Серия истории, философии и права, 1992, №1-2, с. 79-83.
17. Axundov T. Astarada 20 gün. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2000, 112 s.
18. Fallahian Y. Investigation of burial patterns in Iron age of Gilan // Iran. Ancient Asia. 2013, 4:5, p.1-23.
19. Cahani V. “Qale-Gərdən” məzarlığı (Gilan düzənliyində dəmir dövrünə aid tapılmış ilk qəbir) // Tarix və onun problemləri, 2012, №1, s. 224-232.
20. Cahani V. Qədim Bouye qəbirstanlığı // Tarix və onun problemləri, 2012, №2, s. 344-352.
21. Bassampour F. A study on metal obyects of the İron Age on Masjed-e-Kabud located in Tabriz // European Online Journal of Natural and Sosial Sciences, 2014, vol 3, №4, p. 914-924.
22. Rezaloo R. Parthian Burials at Khaneghah Gilan Cemetery in Ardabil Province // İnt. Hummanities, 2012, vol 19(1), p. 101-112.
23. Khalatbari M.R. Gilan in the Iron age. 2004, 338 p.
24. Xəlilov M.C. Albaniyanın qəbir abidələri. Bakı: “Nafta-Press”, 2009, 180 s.
25. Eminli C.T., İskəndərov E.Ə. Antik dövr üzrə Lerik arxeoloji ekspedisiyasının apardıği arxeoloji tədqiqatların nəticələrinə dair (2012-2013-cü illər) // Azərbaycanda Arxeoloji Tədqiqatlar 2013- 2014, Bakı, “Xəzər Universiteti”, 2015, s. 210-216.
26. Гошгарлы Г.О. Об одной группе грунтовых погребений первых веков нашей эры на территории Азербайджана // 2006-2007-ci illərdə Azərbaycanda aparılmış arxeoloji və etnoqrafik tədqiqatlar, Bakı, 2007, s. 73-75.
JURNALIN SAYLARI
