ƏRƏB ƏDƏBİ DİLİNDƏ TƏRCÜMƏ NÖVLƏRİ – SAKRAL TƏRCÜMƏ
Səbinə Mirzəyeva | mirzoyeva.76@mail.ru
BDU-nun Şərqşünaslıq fakültəsinin “Ərəb filologiyası” kafedrasının müəllimi, ilahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,Araşdırma
XÜLASƏ
Dünya tərcüməşünaslıq elminin bünövrəsi XVI əsrdə qoyulmuşdur. Bu sahədə ilk əsər Bibliyanı alman dilinə tərcümə etmiş ilahiyyatçı və siyasətçi Martin Lüterindir. Orta əsrlərdə Azərbaycanda tərcümə sənətinin ən çox yayıldığı dövr XVI yüzillik sayılır. Bu dövrdə bütün Müsəlman Şərqində, o cümlədən Azərbaycanda tərcümə sənəti bir zərurət olaraq meydana çıxmışdır. Azərbaycanda müasir mənada tərcüməçilik məktəbinin bünövrəsi XIX əsrin 30- cu illərində vüsət alaraq, tərcüməşünaslıq sənəti rus və Avropa dilləri ilə yanaşı Şərq dilləri, o cümlədən ərəb və fars dilləri sahəsində də zirvə nöqtəsinə ötən əsrin 60-70-ci illərində çatmış, bir çox tərcümə növləri yaranmışdır. Bunlardan biri də ərəb ədəbi dilinin müxtəlif üslub sahələrinə aid sakral tərcümədir. Sakral sahəni araşdırdıqda aydın olur ki, onun dili klassik ərəb dilidir. Həmin sahədə ruhanilər tərəfindən ərəb regional dialekt dilinin istifadəsi yolverilməz hesab olunur. Klassik ərəb ədəbi dili ərəb dilinin daha arxaik forması kimi klassik tipli şeir yaradıcılığının bədii qiraəti üçün, bundan əlavə and və dualarda istifadə olunur. Sakral tərcümə Qurani–Kərimin ayələrində və hədisi–şəriflərin tərcüməsində özünü göstərir.
Qurani – Kərimin Azərbaycan dilinə tərcüməsinə orta əsrlərdən başlanmış, lakin təəssüf ki, bu tərcümələr əlyazma şəklində qalıb nəşr edilməmişdir. Quranın Azərbaycan dilinə ilk tərcümə və təfsiri Bakı qazısı Mir Məhəmməd Kərim ağaya məxsusdur. Mir Məhəmməd Kərim ağanın tərcümə - təfsiri çox qiymətli əsər olub, həm də sözün əsl mənasında, sanballı bir tədqiqatdır
ƏDƏBİYYAT
- Vəlixanlı F. Azərbaycanın tərcümə tarixi. Bakı: Elm, 1994, 161 s.
- Nağısoylu Möhsün. Orta əsrlərdə Azərbaycanda tərcümə sənəti. Bakı: Elm, 2000, 262 s.
- İsaxanlı H. Orta əsrlərdə tərcümə fəaliyyəti. “Quran”ın tərcümələri // Xəzər Xəbər, 15 dekabr 2006, № 220, s. 6-7.
- Abdullayeva F. Peşəkar tərcümənin əsasları. Bakı: Uniprint, 2010.
- Abdullayeva F. Tərcüməçi və dilmancların etik qaydaları haqqında // Tərcümə və Transmilli Proseslər Beynəlxalq konfransın materialları: 14-15 aprel (ADU), Bakı, 2005. s. 24-25.
- Kərimov H. “Şərq poeziyasında tərcümələr” // “Ədəbiyyat və incəsənət”, 2 may 1969, s.12.
- Qurani-Kərimin Azərbaycan dilinə tərcüməsi. Tərcüməçilər: Z.M.Bünyadov, V.M.Məmmədəliyev. Ankara: 1997.
- Mahmudov M. Ərəbcə yazmış azərbaycanlı şair və ədiblər. VII-IX əsrlər. Bakı: Elm, 1983.
- Вартанов Ю.П. Проблемы теории и практики литературного перевода с арабского. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. СПб., 1992.
- Финкельберг Н.Д. Исследование структурных отношений в семантической системе арабских имен. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. М., 1975.
- Д.Б. Предлоги в арабской грамматической традиции // Языки зарубежного Востока. М.: 1977.
- Халидов А.Б. Арабский язык. Очерки арабской культуры X-XV вв. Москва: Наука, 1982.
- Коран. Перевод на русский язык Крачковского И.Ю. Баку: 1990.
- Коран. Перевод с арабского Османова М.Н. Москва: 1992.
- Климович Л.В. Книга о Коране его происхождении и мифологии. Москва: 1982.
15. القاموس المنجد عربي-عربي ابو عمرو شهاب الدين بقاعى يوسف
16. القران الكريم ، الرياض، الطبعةالرابعة، 1994
TYPES OF TRANSLATION IN ARABIC LITERARY LANGUAGE – SACRAL TRANSLATION
Sabina Mirzayeva | mirzoyeva.76@mail.ru
BDU-nun Şərqşünaslıq fakültəsinin “Ərəb filologiyası” kafedrasının müəllimi, ilahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,Research
SUMMARY
The foundation of world science of translation was laid in the 16th century. The first work in this field was by Martin Luther, a theologian and politician who translated the Bible into German. In the Middle Ages, the 16th century is considered to be the most widespread period of the art of translation in Azerbaijan. During this period, the art of translation emerged as a necessity throughout the Muslim East, including Azerbaijan. The foundation of the translation school in the modern sense in Azerbaijan was laid in the 30s of the 19th century, and the art of translation reached its peak in the 60s-70s of the last century in the field of Russian and European languages, as well as oriental languages, including Arabic and Persian. Various types of translations have appeared. One of them is the sacral translation of various stylistic areas of the Arabic literary language. When studying the sacral field, it becomes clear that this language is classical Arabic. The use of the Arabic regional dialect by the clergy in this area is considered unacceptable. Classical Arabic literary language is used as a more archaic form of Arabic for the literary recitation of classical poetry, in addition to oaths and prayers. The sacral translation is reflected in the verses of the Quran and the translation of hadiths.The translation of the Quran into Azerbaijani began in the Middle Ages, but, unfortunately, these translations were not published in manuscript form. The first translation and interpretation of the Qur'an into the Azerbaijani language belongs to Mir Muhammad Karim Agha, a gazi of Baku. The translation and interpretation of Mir Muhammad Karim Agha is a very valuable work, and it is also a valuable study in the truest sense of the word
REFERENCE LIST
- Vəlixanlı F. Azərbaycanın tərcümə tarixi. Bakı: Elm, 1994, 161 s.
- Nağısoylu Möhsün. Orta əsrlərdə Azərbaycanda tərcümə sənəti. Bakı: Elm, 2000, 262 s.
- İsaxanlı H. Orta əsrlərdə tərcümə fəaliyyəti. “Quran”ın tərcümələri // Xəzər Xəbər, 15 dekabr 2006, № 220, s. 6-7.
- Abdullayeva F. Peşəkar tərcümənin əsasları. Bakı: Uniprint, 2010.
- Abdullayeva F. Tərcüməçi və dilmancların etik qaydaları haqqında // Tərcümə və Transmilli Proseslər Beynəlxalq konfransın materialları: 14-15 aprel (ADU), Bakı, 2005. s. 24-25.
- Kərimov H. “Şərq poeziyasında tərcümələr” // “Ədəbiyyat və incəsənət”, 2 may 1969, s.12.
- Qurani-Kərimin Azərbaycan dilinə tərcüməsi. Tərcüməçilər: Z.M.Bünyadov, V.M.Məmmədəliyev. Ankara: 1997.
- Mahmudov M. Ərəbcə yazmış azərbaycanlı şair və ədiblər. VII-IX əsrlər. Bakı: Elm, 1983.
- Вартанов Ю.П. Проблемы теории и практики литературного перевода с арабского. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. СПб., 1992.
- Финкельберг Н.Д. Исследование структурных отношений в семантической системе арабских имен. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. М., 1975.
- Д.Б. Предлоги в арабской грамматической традиции // Языки зарубежного Востока. М.: 1977.
- Халидов А.Б. Арабский язык. Очерки арабской культуры X-XV вв. Москва: Наука, 1982.
- Коран. Перевод на русский язык Крачковского И.Ю. Баку: 1990.
- Коран. Перевод с арабского Османова М.Н. Москва: 1992.
- Климович Л.В. Книга о Коране его происхождении и мифологии. Москва: 1982.
15. القاموس المنجد عربي-عربي ابو عمرو شهاب الدين بقاعى يوسف
16. القران الكريم ، الرياض، الطبعةالرابعة، 1994
ВИДЫ ПЕРЕВОДА В АРАБСКОМ ЛИТЕРАТУРНОМ ЯЗЫКЕ – САКРАЛЬНЫЙ ПЕРЕВОД
Сабина Мирзаева | mirzoyeva.76@mail.ru
BDU-nun Şərqşünaslıq fakültəsinin “Ərəb filologiyası” kafedrasının müəllimi, ilahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,Исследование
РЕЗЮМЕ
Основы мировой науки перевода были заложены в XVI веке. Первая работа в этой области принадлежит теологу и политику Мартину Лютеру, переведшему Библию на немецкий язык. В средние века XVI век считается самым распространённым периодом переводческого искусства в Азербайджане. В этот период искусство перевода стало необходимостью на мусульманском Востоке, в том числе в Азербайджане. Фундамент школы перевода в современном понимании в Азербайджане был заложен в 30-е годы 19 века, а искусство переводоведения достигло своего расцвета в 60-70-е годы прошлого века в области русского и европейских языков, а также восточные языки, включая арабский и персидский языки. Появилось много видов переводов. Один из них - сакральный перевод различных стилистических направлений арабского литературного языка. При изучении сакральной области становится ясно, что ее язык - классический арабский. Использование арабского регионального диалекта духовенством в этой области считается неприемлемым. Классический арабский литературный язык используется как более архаичная форма арабского языка для художественного чтения классической поэзии, для клятв и молитв. Сакральный перевод находит свое отражение в аятах Корана и переводе хадисов.
Перевод Корана на азербайджанский язык начался еще в средние века, но, к сожалению, эти переводы не издавались в рукописном виде. Первый перевод и толкование Корана на азербайджанский язык принадлежит бакинскому газию Мир Мухаммаду Карим-аге. Перевод и интерпретация Мир Мухаммада Карим-аги – это очень ценная работа, а также ценное исследование в прямом смысле этого слова
ЛИТЕРАТУРА
- Vəlixanlı F. Azərbaycanın tərcümə tarixi. Bakı: Elm, 1994, 161 s.
- Nağısoylu Möhsün. Orta əsrlərdə Azərbaycanda tərcümə sənəti. Bakı: Elm, 2000, 262 s.
- İsaxanlı H. Orta əsrlərdə tərcümə fəaliyyəti. “Quran”ın tərcümələri // Xəzər Xəbər, 15 dekabr 2006, № 220, s. 6-7.
- Abdullayeva F. Peşəkar tərcümənin əsasları. Bakı: Uniprint, 2010.
- Abdullayeva F. Tərcüməçi və dilmancların etik qaydaları haqqında // Tərcümə və Transmilli Proseslər Beynəlxalq konfransın materialları: 14-15 aprel (ADU), Bakı, 2005. s. 24-25.
- Kərimov H. “Şərq poeziyasında tərcümələr” // “Ədəbiyyat və incəsənət”, 2 may 1969, s.12.
- Qurani-Kərimin Azərbaycan dilinə tərcüməsi. Tərcüməçilər: Z.M.Bünyadov, V.M.Məmmədəliyev. Ankara: 1997.
- Mahmudov M. Ərəbcə yazmış azərbaycanlı şair və ədiblər. VII-IX əsrlər. Bakı: Elm, 1983.
- Вартанов Ю.П. Проблемы теории и практики литературного перевода с арабского. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. СПб., 1992.
- Финкельберг Н.Д. Исследование структурных отношений в семантической системе арабских имен. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. М., 1975.
- Д.Б. Предлоги в арабской грамматической традиции // Языки зарубежного Востока. М.: 1977.
- Халидов А.Б. Арабский язык. Очерки арабской культуры X-XV вв. Москва: Наука, 1982.
- Коран. Перевод на русский язык Крачковского И.Ю. Баку: 1990.
- Коран. Перевод с арабского Османова М.Н. Москва: 1992.
- Климович Л.В. Книга о Коране его происхождении и мифологии. Москва: 1982.
15. القاموس المنجد عربي-عربي ابو عمرو شهاب الدين بقاعى يوسف
16. القران الكريم ، الرياض، الطبعةالرابعة، 1994
JURNALIN SAYLARI
