XÜLASƏ

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda müxtəlif xalqların elm adamlarına, mütəfəkkirlərinə məxsus əsərlərin əlyazma nüsxələri, daşbasma və əski çap kitabları, şəxsi arxivləri qorunmaqdadır. Bu əlyazma xəzinəsində özbək xalqının nümayəndələri Əbu Leys əs-Səmərqəndi və əl-Leysi əs-Səmərqəndinin yazılı elmi irsinə aid İslam dininin hədis, fiqh, kəlam kimi elm sahələrini əhatə edən əlyazma nüsxələrinin xüsusi yeri vardır.

Məqalədə əsas məqsəd Əlyazmalar İnstitutundakı Əbu Leys əs-Səmərqəndi və əl-Leysi əs-Səmərqəndiyə məxsus əlyazma nüsxələrini mətnşünaslıq baxımından araşdırmaq, onları sistemtemləşdirərək paleoqrafik xüsusiyyətləri haqqında məlumat verməkdir.

Tədqiqat Əlyazmalar İnstitutunun kitabxana rəflərində yerləşən əlyazma nüsxələri haqqında məlumatlara, cari dövrə qədər Əlyazmalar İnstitutunda nəşr olunan əlyazma kataloqlarına, eləcə də dünya əlyazma xəzinə və kitabxanalarının kataloqlarına əsasən yerinə yetirilmişdir.

AÇAR SÖZLƏR

ƏDƏBİYYAT

1. Yazıcı, İ. Semerkandi, Ebül-Leys. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, 44 ciltte. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c.36, 2009, s.473-475.
2. Ebüllüeys-i Semerkandi. İslam alimleri ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi, 18 ciltte. İstanbul: Hizmet Gazetecilik ve Matbaacılık limited şirketi, c.4, s. 77-85.
3. Абу аль-Лейс Самарканди / https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D1%83_%D0%B0%D0%BB%D1%8C-%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D1%81_%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8
4. İslam tarihi ansiklopedisi. Ebü’l-Leys-i Semerkandî / https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Islam-Tarihi-Ansiklopedisi/Detay/EBUL-LEYS-I-SEMERKANDI/225
5. Karabulut, A.R. Dünya kütüphanelerinde mevcut İslam kültür tarihi ile ilgili eserler ansiklopedisi, 6 ciltte. Kayseri: Mektebe yayınları, c.5, 2001, s.3050-4069.
6. Özel, A. Hanefi fıkıh alimleri. Ankara: Genç Büro Matbaacılık, 1990, 238 səh.
7. Каталог арабских рукописей института рукописей им. К.С.Кекелидзе / (Коллекция L-Выпуск II). Тбилиси: Кавказский дом, 2002, 586 стр.
8. Dobrağa, K. Katalog arapskih, turskih i perzijskih rukopisa, v 3 tomax. Sarajevo:t.3, 1991, 518səh.
9. - ج. ٢. -دار ابي بكر، :دمشق -[جلد٢]: فهرس مخطوطات دار الكتب الظاهرية الفقه الحنفى

٤٢٤ ص . . ١٩٧١

1. چلبى ك، كشف الظنون: :[جلد٢] / ك .- استنبول: دار سعدة، ج.٢. - ١٩٤٣. ٢٠٥٥ص.
2. عمر، ر. كحالة / معجم المؤلفين: [جلد٣] - بيروت، مؤسسة الرسالة – ١٩٩٣. ٤ج. - ٨٤ ص.
3. Əlyazmalar İnstitutu, A-922, v. 34b-81a. h.1093 / m.1682. أ.ل. السمرقندي. رسالة في الصلاة
4. Каталог арабских рукописей. НАНА Институт Рукописей имени Мухаммеда Физули, в 4 томах. Баку: Издательство Елм, т. 4, 2019, 487 стр.
5. Каталог арабских рукописей института рукописей им. К.С. Кекелидзе / (Коллекция L-Выпуск I). Тбилиси: Мецниереба, 1978, 299 стр.
6. ج ١. . -دار ابي بكر، :دمشق -[جلد٢]: فهرس مخطوطات دار الكتب الظاهرية الفقه الحنفى-١٩٨٠. ٥٢٤ ص
7. چلبى ك، كشف الظنون: :[جلد٢] / ك .- استنبول: دار سعدة، ج. ١. - ١٩٤٣. ٢٩٣٠ص.
8. ،١٩٨٦. ج. ٣. – ۷۰۰ص. استانبول - [جلد٣] :فهرس مخطوطات مكتبة كوپريلی
9. فهرس المخطوطات اليمنية لمكتبة الاحقاف: [جلد ٣] \ ع. العبدروس، ع. السقاف.- قم: ستارة. ١٣۸۸ ج. ١ ۸٢١ ص.
10. Əlyazmalar İnstitutu, B-6841, v. 7b-99b. h.1062 / m.1651. أ.ل. السمرقندي.

بستان العارفين

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-2477, 132 v. h. 1074 / m.1663. أ.ل. السمرقندي.

بستان العارفين

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-6673, v.3b-133a. h.1093 / m.1682. أ.ل. السمرقندي.

بستان العارفين

1. Персидские и таджикские рукописи института востоковедения Российской Академии Наук (краткий алфавитный каталог), в 2 томах. Москва: Norman Ross Publishing İnc, т.1, 1998, 634 стр.
2. Описаные арабскихь рукописей Казанскаго университета. Казан: университетской типографыи, 1854-1855, 302 стр.
3. Собрание восточных рукописей Академии Наук Узбекской ССР, в 9 томах. Ташкент: Издательство Академии Наук УзССР, т.8, 1967, 797 стр.
4. Əlyazmalar İnstitutu, B-6360, 275 v. h. 901 / m. 1496. أ.ل. السمرقندي. تنبيه الغافلين
5. Əlyazmalar İnstitutu, B-2088, 241 v. أ.ل. السمرقندي. تنبيه الغافلين
6. Əlyazmalar İnstitutu, B-3476, 17v. h. 1277 /m. 1860. أبو الليث. شرح العروض الاندلسىّ
7. Durmuş, İ. Semerkandi, Ebül-Kasım. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, 44 ciltte. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c.36, 2009, s.472-473.
8. Şərifli, K. Əbdülqəni Əfəndi Nuxəvi Xalisəqarızadənin kitabxanasının kataloqu. Bakı: Nurlan, 2009, 425 səh.
9. ،١٩٨٦. ج. ۲. –٦٤٧ ص. استانبول - [جلد٣] :فهرس مخطوطات مكتبة كوپريلی
10. Dobrağa, K. Katalog arapskih, turskih i perzijskih rukopisa, v 3 tomax. Sarajevo: t.1, 1963, 607 səh.
11. Əlyazmalar İnstitutu, A-550, v. 13b-15b. السمرقندي أ. ق.

الرسالة السمرقندية في الاستعارات

1. Əlyazmalar İnstitutu, A-894, v. 66b-69a. السمرقندي أ. ق.

الرسالة السمرقندية في الاستعارات

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-733, v. 195b-196a. h. 1260 / m. 1850. أ. ق السمرقندي

الرسالة السمرقندية في الاستعارات

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-6746, 114b-116b. أ. ق السمرقندي

الرسالة السمرقندية في الاستعارات

1. ،١٩٨٦. ج.٣ . –٦٠٩ ص. استانبول - [جلد٣] :فهرس مخطوطات مكتبة كوپريلی
2. Əlyazmalar İnstitutu, B-3500, v.79b-91a. h. 1008 / m. 1599 السمرقندي أ. ق.

شرح الرسالة العضدية

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-457, v. 42b-54a. h. 1148 / m. 1735 السمرقندي أ. ق.

شرح الرسالة العضدية

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-3512, v. 102b-122b. h. 1243 / m. 1827 السمرقندي أ. ق.

شرح الرسالة العضدية

SUMMARY

manuscript copies, lithographs and old printed books, personal archives of the works belonging to scholars and thinkers of different nations are preserved in the Institute of Manuscripts named after Mahammad Fuzuli of the National Academy of Sciences. The manuscript copies which cover the sciences of the Islamic religion, such as hadith, fiqh and kalam about the written scientific heritage of the representatives of the Uzbek people, Abu Leys as-Samarkandi and al-Leysi as-Samarkandi take a special place in this manuscript treasure.

The main goal of the article is to study the manuscript copies belonging to Abu Leys as-Samarkandi and al-Leysi as-Samarkandi preserved in the Institute of Manuscripts from the point of view of textual studies, to systematize them and give information about their paleographic features.

The research was carried out based on information about manuscript copies on the library shelves of the Institute of Manuscripts, manuscript catalogs published in the Institute of Manuscripts up to the present time, as well as catalogs of the world’s manuscript treasures and libraries.

KEYWORDS

REFERENCE LIST

1. Yazıcı, İ. Semerkandi, Ebül-Leys. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, 44 ciltte. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c.36, 2009, s.473-475.
2. Ebüllüeys-i Semerkandi. İslam alimleri ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi, 18 ciltte. İstanbul: Hizmet Gazetecilik ve Matbaacılık limited şirketi, c.4, s. 77-85.
3. Абу аль-Лейс Самарканди / https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D1%83_%D0%B0%D0%BB%D1%8C-%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D1%81_%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8
4. İslam tarihi ansiklopedisi. Ebü’l-Leys-i Semerkandî / https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Islam-Tarihi-Ansiklopedisi/Detay/EBUL-LEYS-I-SEMERKANDI/225
5. Karabulut, A.R. Dünya kütüphanelerinde mevcut İslam kültür tarihi ile ilgili eserler ansiklopedisi, 6 ciltte. Kayseri: Mektebe yayınları, c.5, 2001, s.3050-4069.
6. Özel, A. Hanefi fıkıh alimleri. Ankara: Genç Büro Matbaacılık, 1990, 238 səh.
7. Каталог арабских рукописей института рукописей им. К.С.Кекелидзе / (Коллекция L-Выпуск II). Тбилиси: Кавказский дом, 2002, 586 стр.
8. Dobrağa, K. Katalog arapskih, turskih i perzijskih rukopisa, v 3 tomax. Sarajevo:t.3, 1991, 518səh.
9. - ج. ٢. -دار ابي بكر، :دمشق -[جلد٢]: فهرس مخطوطات دار الكتب الظاهرية الفقه الحنفى

٤٢٤ ص . . ١٩٧١

1. چلبى ك، كشف الظنون: :[جلد٢] / ك .- استنبول: دار سعدة، ج.٢. - ١٩٤٣. ٢٠٥٥ص.
2. عمر، ر. كحالة / معجم المؤلفين: [جلد٣] - بيروت، مؤسسة الرسالة – ١٩٩٣. ٤ج. - ٨٤ ص.
3. Əlyazmalar İnstitutu, A-922, v. 34b-81a. h.1093 / m.1682. أ.ل. السمرقندي. رسالة في الصلاة
4. Каталог арабских рукописей. НАНА Институт Рукописей имени Мухаммеда Физули, в 4 томах. Баку: Издательство Елм, т. 4, 2019, 487 стр.
5. Каталог арабских рукописей института рукописей им. К.С. Кекелидзе / (Коллекция L-Выпуск I). Тбилиси: Мецниереба, 1978, 299 стр.
6. ج ١. . -دار ابي بكر، :دمشق -[جلد٢]: فهرس مخطوطات دار الكتب الظاهرية الفقه الحنفى-١٩٨٠. ٥٢٤ ص
7. چلبى ك، كشف الظنون: :[جلد٢] / ك .- استنبول: دار سعدة، ج. ١. - ١٩٤٣. ٢٩٣٠ص.
8. ،١٩٨٦. ج. ٣. – ۷۰۰ص. استانبول - [جلد٣] :فهرس مخطوطات مكتبة كوپريلی
9. فهرس المخطوطات اليمنية لمكتبة الاحقاف: [جلد ٣] \ ع. العبدروس، ع. السقاف.- قم: ستارة. ١٣۸۸ ج. ١ ۸٢١ ص.
10. Əlyazmalar İnstitutu, B-6841, v. 7b-99b. h.1062 / m.1651. أ.ل. السمرقندي.

بستان العارفين

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-2477, 132 v. h. 1074 / m.1663. أ.ل. السمرقندي.

بستان العارفين

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-6673, v.3b-133a. h.1093 / m.1682. أ.ل. السمرقندي.

بستان العارفين

1. Персидские и таджикские рукописи института востоковедения Российской Академии Наук (краткий алфавитный каталог), в 2 томах. Москва: Norman Ross Publishing İnc, т.1, 1998, 634 стр.
2. Описаные арабскихь рукописей Казанскаго университета. Казан: университетской типографыи, 1854-1855, 302 стр.
3. Собрание восточных рукописей Академии Наук Узбекской ССР, в 9 томах. Ташкент: Издательство Академии Наук УзССР, т.8, 1967, 797 стр.
4. Əlyazmalar İnstitutu, B-6360, 275 v. h. 901 / m. 1496. أ.ل. السمرقندي. تنبيه الغافلين
5. Əlyazmalar İnstitutu, B-2088, 241 v. أ.ل. السمرقندي. تنبيه الغافلين
6. Əlyazmalar İnstitutu, B-3476, 17v. h. 1277 /m. 1860. أبو الليث. شرح العروض الاندلسىّ
7. Durmuş, İ. Semerkandi, Ebül-Kasım. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, 44 ciltte. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c.36, 2009, s.472-473.
8. Şərifli, K. Əbdülqəni Əfəndi Nuxəvi Xalisəqarızadənin kitabxanasının kataloqu. Bakı: Nurlan, 2009, 425 səh.
9. ،١٩٨٦. ج. ۲. –٦٤٧ ص. استانبول - [جلد٣] :فهرس مخطوطات مكتبة كوپريلی
10. Dobrağa, K. Katalog arapskih, turskih i perzijskih rukopisa, v 3 tomax. Sarajevo: t.1, 1963, 607 səh.
11. Əlyazmalar İnstitutu, A-550, v. 13b-15b. السمرقندي أ. ق.

الرسالة السمرقندية في الاستعارات

1. Əlyazmalar İnstitutu, A-894, v. 66b-69a. السمرقندي أ. ق.

الرسالة السمرقندية في الاستعارات

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-733, v. 195b-196a. h. 1260 / m. 1850. أ. ق السمرقندي

الرسالة السمرقندية في الاستعارات

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-6746, 114b-116b. أ. ق السمرقندي

الرسالة السمرقندية في الاستعارات

1. ،١٩٨٦. ج.٣ . –٦٠٩ ص. استانبول - [جلد٣] :فهرس مخطوطات مكتبة كوپريلی
2. Əlyazmalar İnstitutu, B-3500, v.79b-91a. h. 1008 / m. 1599 السمرقندي أ. ق.

شرح الرسالة العضدية

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-457, v. 42b-54a. h. 1148 / m. 1735 السمرقندي أ. ق.

شرح الرسالة العضدية

1. Əlyazmalar İnstitutu, B-3512, v. 102b-122b. h. 1243 / m. 1827 السمرقندي أ. ق.

شرح الرسالة العضدية