REALLIQ VƏ ZAMAN-MƏKAN AMİLİNİN MƏQASİDŞÜNASLIQ ELMİ BAXIMDAN DƏYƏRLƏNDİRİLMƏSİ
Dilavər Məmmədov | dilaver.mamedov6@gmail.com
AMEA-nın akademik Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun Din və ictimai fikir tarixi şöbəsinin dissertantıAraşdırma
ƏDƏBİYYAT
1. Casir əl-Övdə. Məqasid əş-Şəriə: Dəlil lil mübtədi. əl-Məhəd əl-Aləmi lil-Fikir əl-İslami.
Beyrut: 2011.
2. Məhəmməd Tahir ibn Aşur ət-Tunisi. Məqasid əş-Şəriə əl-İslamiyyə. Təhqiq edən:
Məhəmməd Həbib ibn Xocə. Qətər: Vizarə əl-Əuqaf və əş-Şüun əl-İslamiyyə, 2004.
3. Dəhləvi, Şah Vəliyullah. Höccətullahi əl-Bəliğa. 1-ci cild. Beyrut: 1992.
4. Əl-Əla Məhəmməd ibn Əbdülhəmid əl-Əsməndi. Bəzl ən-Nəzər fi əl-Üsul. Təhqiq edən:
Məhəmməd Zəki Əbdül Bərr. Qahirə: Məktəbə ət-Turas. 1992.
5. Əbu Abbas Şihabəddin Əhməd ibn İdris ibn Əbdürrəhman əl-Maliki, Əl-Qərafi. Şərh
tənqig əl-füsul. Təhqiq edən: Taha Əbdürrəuf Səd. Şirkət ət-Tibaə əl-Fənniyyə əl-
Müttəhidə,1973.
6. Qəzali Əbu Hamid. Şəfa əl-Ğəlil fi Bəyan əş-şibh və əl-müxəyyəl və məsalik ət-təlil.
Beyrut: Dar əl-Kütüb əl-İlmiyyə, 1999.
7. Zeynəddin Əbdürrəhman ibn Əhməd ibn Rəcəb ibn əl-Həsən, əl-Hənbəli. Came əl-Ülum
və əl-Hikəm fi Şərh xəmsinə hədisən min Cəvame əl-Kələm. Təhqiq edən: Məhəmməd
əl-Əhmədi Əbu ən-Nur. Dar əs-Səlam li ət-Tibaə və ən-Nəşr, 2004.
8. Kəmali Məhəmməd Haşim. Şəriətin məqsədləri. Tərcümə edən: Elvüsal Məmmədov.
Bakı: “İdrak” İctimai Birliyi, 2017.
9. Münteha Maşalı. Makasıd konusu bağlamında fikıh üsulü-ahlak tedahülü üzerinden
bütünlükçü bir gelenek okuması: Taha Abdurrahman Örneği. Ondokuz Mayıs Universitesi
İlahiyyat Fakültesi, 2015 / http://isamveri.org/pdfdrg/D00095/2015_39/2015_39_
MASALIM.pdf
10. Dr.Ali Pekcan. Makasıd teorisinin temel parametirleri // İslam Hukuk Araştırmaları dergisi,
sayı 3, 2004 / http://isamveri.org/pdfdrg/D02533/2004_3/2004_3_PEKCANA.pdf
11. Məhəmməd Tahir İbn Aşur ət-Tunisi. Ət-Təhrir və ət-Tənvir. Tunis: Əd-Dar ət-Tunisiyyə,
1984.
12. Əbu Ömər Cəmaləddin Yusif ibn Əbdülbər. Ət-Təmhid lima fi əl-Müvattaa min əl-məani
və əl-Əsanid.
13. Ülvani, Taha Cabir. Lə İkrahə fi əd-Din: İşkəliyyə ər-riddə və əl-mürtəddin min sadr əlİslam
ilə əl-yaum. Misir: Məktəbə əş-Şüruq əd-Duəliyyə, 2006.
14. Əhməd Reysuni. Əl-Kulliyət əl-Əsəsiyyə li əş-Şəriət əl-İslamiyyə. Əl-Ləcnə əl-Elmiyyə
li Hərəkat və ət-Tövhid. Məğrib: 2007.
15. Buxari, Məhəmməd ibn İsmayıl Əbu Abdullah. Səhih əl-Buxari. Dəməşq: Dar Tuq ən-
Nicat, 1422.
16. Əbu Zəhra, Məhəmməd. Əl-Cərimə və əl-Üqubə fi əl-Fiqh əl-İslami. Qahirə: Dar əl-Fikir
əl-Ərəbi, 1976.
17. Əhməd ibn Əli Əbu Bəkir ər-Razi əl-Cəssas əl-Hənəfi. Əhkam əl-Quran. Beyrut: Dar
əl-Kütub əl-Elmiyyə, 1994.
18. İbrahim ibn Musa ibn Məhəmməd əl-Ləxmi əl-Ğərnəti, əş-Şatibi. Əl-Müvafaqat. Təhqiq
edən: Əbu Übeydə Ali Salman. Dar ibn Əffan, 1997.
19. Məhəmməd ibn Yəzid, İbn Macə. Təhqiq edən: Məhəmməd Fuad Əbdül Baqi. I cild.
Beyrut: Dar Sadir, tarixsiz.
20. Şaban Ali Düzgün. Dinde evrenselin yerele karşı mücadelesi // Kelam Araştırmaları
Dergisi VIII, sy.1 (2010): 1-12 / http://isamveri.org/pdfdrg/D03265/2010_1/2010_1_
DUZGUNSA.pdf
21. Hanifi Özcan. Matüridi’de Dini Çoğulculuk. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
22. Maturidi. Kitabü’t-Tevhid. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. Ankara: İSAM Yayınları,
2003.
23. Erkal Mustafa. İktisadi Kalkınmanın Kültür Temelleri. 3. Baskı. İstanbul: Kuşak Ofset,
1992.
24. Nevzat Tahran, Makul Çözüm - Aile İçi İletişim Rehberi. İstanbul: 2004.
25. Richard Falk. Küreselleşme ve Din: İnsani Küresel Yönetişim (Çev.: H.T.Başoğlu).
İstanbul: 2003.
26. Aydın Mustafa. Dinin Dünyevileşme Sorunu. Protestanlık ve İslam // “Bilgi ve Hikmet”
dergisi, sayı: 2, İstanbul, 1993.
27. Hacak Hasan. İslam Hukuk Düşüncesinde Özel Mülkiyet Anlayışı // M.Ü.İ.F Dergisi,
sayı: 29, 2005 / http://isamveri.org/pdfdrg/D00072/2005_29/2005_29_HACAKH.pdf
28. Murtaza Mutahhari. İslami İktisadın Felsefesi. Çevirmen: Kenan Çamurcu. İnsan
Yayınları, 1997.
ASSESSMENT OF REALITY AND TIME-SPACE FACTOR FROM THE SCIENTIFIC POINT OF VIEW OF THE OBJECTIVES OF SHARIA
Dilavar Mammadov | dilaver.mamedov6@gmail.com
AMEA-nın akademik Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun Din və ictimai fikir tarixi şöbəsinin dissertantıResearch
SUMMARY
Religious movements have always been means of change. Conservatism of a religion means
blockage of the trachea. In this case, religion can neither survive nor be able to give life to others.
Therefore understanding religion within the framework of time and space and changing reality is a
very important factor. The Shariah Objectives, which is one of the main subjects of the science of
Fiqh, also serves to understand and apply the rules of religion. Religion is not only a collection of
information which is not related to life, and not a behavioural approach lacking scientific grounds.
In a rapidly changing and globalizing world, a narrow framework of religion can pave the way for
losing confidence in religion. In this regard, clarification of the purpose and essence of religion will
allow rebuilding the world which is gradually becoming unsafe
REFERENCE LIST
1. Casir əl-Övdə. Məqasid əş-Şəriə: Dəlil lil mübtədi. əl-Məhəd əl-Aləmi lil-Fikir əl-İslami.
Beyrut: 2011.
2. Məhəmməd Tahir ibn Aşur ət-Tunisi. Məqasid əş-Şəriə əl-İslamiyyə. Təhqiq edən:
Məhəmməd Həbib ibn Xocə. Qətər: Vizarə əl-Əuqaf və əş-Şüun əl-İslamiyyə, 2004.
3. Dəhləvi, Şah Vəliyullah. Höccətullahi əl-Bəliğa. 1-ci cild. Beyrut: 1992.
4. Əl-Əla Məhəmməd ibn Əbdülhəmid əl-Əsməndi. Bəzl ən-Nəzər fi əl-Üsul. Təhqiq edən:
Məhəmməd Zəki Əbdül Bərr. Qahirə: Məktəbə ət-Turas. 1992.
5. Əbu Abbas Şihabəddin Əhməd ibn İdris ibn Əbdürrəhman əl-Maliki, Əl-Qərafi. Şərh
tənqig əl-füsul. Təhqiq edən: Taha Əbdürrəuf Səd. Şirkət ət-Tibaə əl-Fənniyyə əl-
Müttəhidə,1973.
6. Qəzali Əbu Hamid. Şəfa əl-Ğəlil fi Bəyan əş-şibh və əl-müxəyyəl və məsalik ət-təlil.
Beyrut: Dar əl-Kütüb əl-İlmiyyə, 1999.
7. Zeynəddin Əbdürrəhman ibn Əhməd ibn Rəcəb ibn əl-Həsən, əl-Hənbəli. Came əl-Ülum
və əl-Hikəm fi Şərh xəmsinə hədisən min Cəvame əl-Kələm. Təhqiq edən: Məhəmməd
əl-Əhmədi Əbu ən-Nur. Dar əs-Səlam li ət-Tibaə və ən-Nəşr, 2004.
8. Kəmali Məhəmməd Haşim. Şəriətin məqsədləri. Tərcümə edən: Elvüsal Məmmədov.
Bakı: “İdrak” İctimai Birliyi, 2017.
9. Münteha Maşalı. Makasıd konusu bağlamında fikıh üsulü-ahlak tedahülü üzerinden
bütünlükçü bir gelenek okuması: Taha Abdurrahman Örneği. Ondokuz Mayıs Universitesi
İlahiyyat Fakültesi, 2015 / http://isamveri.org/pdfdrg/D00095/2015_39/2015_39_
MASALIM.pdf
10. Dr.Ali Pekcan. Makasıd teorisinin temel parametirleri // İslam Hukuk Araştırmaları dergisi,
sayı 3, 2004 / http://isamveri.org/pdfdrg/D02533/2004_3/2004_3_PEKCANA.pdf
11. Məhəmməd Tahir İbn Aşur ət-Tunisi. Ət-Təhrir və ət-Tənvir. Tunis: Əd-Dar ət-Tunisiyyə,
1984.
12. Əbu Ömər Cəmaləddin Yusif ibn Əbdülbər. Ət-Təmhid lima fi əl-Müvattaa min əl-məani
və əl-Əsanid.
13. Ülvani, Taha Cabir. Lə İkrahə fi əd-Din: İşkəliyyə ər-riddə və əl-mürtəddin min sadr əlİslam
ilə əl-yaum. Misir: Məktəbə əş-Şüruq əd-Duəliyyə, 2006.
14. Əhməd Reysuni. Əl-Kulliyət əl-Əsəsiyyə li əş-Şəriət əl-İslamiyyə. Əl-Ləcnə əl-Elmiyyə
li Hərəkat və ət-Tövhid. Məğrib: 2007.
15. Buxari, Məhəmməd ibn İsmayıl Əbu Abdullah. Səhih əl-Buxari. Dəməşq: Dar Tuq ən-
Nicat, 1422.
16. Əbu Zəhra, Məhəmməd. Əl-Cərimə və əl-Üqubə fi əl-Fiqh əl-İslami. Qahirə: Dar əl-Fikir
əl-Ərəbi, 1976.
17. Əhməd ibn Əli Əbu Bəkir ər-Razi əl-Cəssas əl-Hənəfi. Əhkam əl-Quran. Beyrut: Dar
əl-Kütub əl-Elmiyyə, 1994.
18. İbrahim ibn Musa ibn Məhəmməd əl-Ləxmi əl-Ğərnəti, əş-Şatibi. Əl-Müvafaqat. Təhqiq
edən: Əbu Übeydə Ali Salman. Dar ibn Əffan, 1997.
19. Məhəmməd ibn Yəzid, İbn Macə. Təhqiq edən: Məhəmməd Fuad Əbdül Baqi. I cild.
Beyrut: Dar Sadir, tarixsiz.
20. Şaban Ali Düzgün. Dinde evrenselin yerele karşı mücadelesi // Kelam Araştırmaları
Dergisi VIII, sy.1 (2010): 1-12 / http://isamveri.org/pdfdrg/D03265/2010_1/2010_1_
DUZGUNSA.pdf
21. Hanifi Özcan. Matüridi’de Dini Çoğulculuk. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
22. Maturidi. Kitabü’t-Tevhid. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. Ankara: İSAM Yayınları,
2003.
23. Erkal Mustafa. İktisadi Kalkınmanın Kültür Temelleri. 3. Baskı. İstanbul: Kuşak Ofset,
1992.
24. Nevzat Tahran, Makul Çözüm - Aile İçi İletişim Rehberi. İstanbul: 2004.
25. Richard Falk. Küreselleşme ve Din: İnsani Küresel Yönetişim (Çev.: H.T.Başoğlu).
İstanbul: 2003.
26. Aydın Mustafa. Dinin Dünyevileşme Sorunu. Protestanlık ve İslam // “Bilgi ve Hikmet”
dergisi, sayı: 2, İstanbul, 1993.
27. Hacak Hasan. İslam Hukuk Düşüncesinde Özel Mülkiyet Anlayışı // M.Ü.İ.F Dergisi,
sayı: 29, 2005 / http://isamveri.org/pdfdrg/D00072/2005_29/2005_29_HACAKH.pdf
28. Murtaza Mutahhari. İslami İktisadın Felsefesi. Çevirmen: Kenan Çamurcu. İnsan
Yayınları, 1997.
ОЦЕНИВАНИЕ РЕАЛЬНОСТИ И ПРОСТРАНСТВЕННО- ВРЕМЕННОГО ФАКТОРА С НАУЧНОЙ ТОЧКИ ЗРЕНИИ ЦЕЛЕЙ ШАРИАТА
Дилавар Мамедов | dilaver.mamedov6@gmail.com
AMEA-nın akademik Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun Din və ictimai fikir tarixi şöbəsinin dissertantıИсследование
РЕЗЮМЕ
Религиозные движения всегда являлись средством перемен. Становление религии
консервативным -значит перекрытие дыхательных путей. В таком случае религия и сама не
сможет остаться живой и не сможет овладеть способностью дать жизнь другим. Поэтому
понимание религии в контексте изменяющихся реальностей, времени и места является
очень важным фактором. В богословской науке одна из важных тем «Цели шариата» тоже
служит для понимания и применения повелений, введённых религией. Религия не является
просто сбором информации, не связанным с жизнью, на ряду с этим и не является формой
скупого отношения, не базирующейся на научном фундаменте. В быстро меняющемся и
глобализирующемся мире введение религии в отдельные рамки может стать основой
для развития доверия к религии. Следовательно, понимание цели и сути религии даст
возможность восстановления состояния мира, который всё больше становится ненадёжным
ЛИТЕРАТУРА
1. Casir əl-Övdə. Məqasid əş-Şəriə: Dəlil lil mübtədi. əl-Məhəd əl-Aləmi lil-Fikir əl-İslami.
Beyrut: 2011.
2. Məhəmməd Tahir ibn Aşur ət-Tunisi. Məqasid əş-Şəriə əl-İslamiyyə. Təhqiq edən:
Məhəmməd Həbib ibn Xocə. Qətər: Vizarə əl-Əuqaf və əş-Şüun əl-İslamiyyə, 2004.
3. Dəhləvi, Şah Vəliyullah. Höccətullahi əl-Bəliğa. 1-ci cild. Beyrut: 1992.
4. Əl-Əla Məhəmməd ibn Əbdülhəmid əl-Əsməndi. Bəzl ən-Nəzər fi əl-Üsul. Təhqiq edən:
Məhəmməd Zəki Əbdül Bərr. Qahirə: Məktəbə ət-Turas. 1992.
5. Əbu Abbas Şihabəddin Əhməd ibn İdris ibn Əbdürrəhman əl-Maliki, Əl-Qərafi. Şərh
tənqig əl-füsul. Təhqiq edən: Taha Əbdürrəuf Səd. Şirkət ət-Tibaə əl-Fənniyyə əl-
Müttəhidə,1973.
6. Qəzali Əbu Hamid. Şəfa əl-Ğəlil fi Bəyan əş-şibh və əl-müxəyyəl və məsalik ət-təlil.
Beyrut: Dar əl-Kütüb əl-İlmiyyə, 1999.
7. Zeynəddin Əbdürrəhman ibn Əhməd ibn Rəcəb ibn əl-Həsən, əl-Hənbəli. Came əl-Ülum
və əl-Hikəm fi Şərh xəmsinə hədisən min Cəvame əl-Kələm. Təhqiq edən: Məhəmməd
əl-Əhmədi Əbu ən-Nur. Dar əs-Səlam li ət-Tibaə və ən-Nəşr, 2004.
8. Kəmali Məhəmməd Haşim. Şəriətin məqsədləri. Tərcümə edən: Elvüsal Məmmədov.
Bakı: “İdrak” İctimai Birliyi, 2017.
9. Münteha Maşalı. Makasıd konusu bağlamında fikıh üsulü-ahlak tedahülü üzerinden
bütünlükçü bir gelenek okuması: Taha Abdurrahman Örneği. Ondokuz Mayıs Universitesi
İlahiyyat Fakültesi, 2015 / http://isamveri.org/pdfdrg/D00095/2015_39/2015_39_
MASALIM.pdf
10. Dr.Ali Pekcan. Makasıd teorisinin temel parametirleri // İslam Hukuk Araştırmaları dergisi,
sayı 3, 2004 / http://isamveri.org/pdfdrg/D02533/2004_3/2004_3_PEKCANA.pdf
11. Məhəmməd Tahir İbn Aşur ət-Tunisi. Ət-Təhrir və ət-Tənvir. Tunis: Əd-Dar ət-Tunisiyyə,
1984.
12. Əbu Ömər Cəmaləddin Yusif ibn Əbdülbər. Ət-Təmhid lima fi əl-Müvattaa min əl-məani
və əl-Əsanid.
13. Ülvani, Taha Cabir. Lə İkrahə fi əd-Din: İşkəliyyə ər-riddə və əl-mürtəddin min sadr əlİslam
ilə əl-yaum. Misir: Məktəbə əş-Şüruq əd-Duəliyyə, 2006.
14. Əhməd Reysuni. Əl-Kulliyət əl-Əsəsiyyə li əş-Şəriət əl-İslamiyyə. Əl-Ləcnə əl-Elmiyyə
li Hərəkat və ət-Tövhid. Məğrib: 2007.
15. Buxari, Məhəmməd ibn İsmayıl Əbu Abdullah. Səhih əl-Buxari. Dəməşq: Dar Tuq ən-
Nicat, 1422.
16. Əbu Zəhra, Məhəmməd. Əl-Cərimə və əl-Üqubə fi əl-Fiqh əl-İslami. Qahirə: Dar əl-Fikir
əl-Ərəbi, 1976.
17. Əhməd ibn Əli Əbu Bəkir ər-Razi əl-Cəssas əl-Hənəfi. Əhkam əl-Quran. Beyrut: Dar
əl-Kütub əl-Elmiyyə, 1994.
18. İbrahim ibn Musa ibn Məhəmməd əl-Ləxmi əl-Ğərnəti, əş-Şatibi. Əl-Müvafaqat. Təhqiq
edən: Əbu Übeydə Ali Salman. Dar ibn Əffan, 1997.
19. Məhəmməd ibn Yəzid, İbn Macə. Təhqiq edən: Məhəmməd Fuad Əbdül Baqi. I cild.
Beyrut: Dar Sadir, tarixsiz.
20. Şaban Ali Düzgün. Dinde evrenselin yerele karşı mücadelesi // Kelam Araştırmaları
Dergisi VIII, sy.1 (2010): 1-12 / http://isamveri.org/pdfdrg/D03265/2010_1/2010_1_
DUZGUNSA.pdf
21. Hanifi Özcan. Matüridi’de Dini Çoğulculuk. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
22. Maturidi. Kitabü’t-Tevhid. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. Ankara: İSAM Yayınları,
2003.
23. Erkal Mustafa. İktisadi Kalkınmanın Kültür Temelleri. 3. Baskı. İstanbul: Kuşak Ofset,
1992.
24. Nevzat Tahran, Makul Çözüm - Aile İçi İletişim Rehberi. İstanbul: 2004.
25. Richard Falk. Küreselleşme ve Din: İnsani Küresel Yönetişim (Çev.: H.T.Başoğlu).
İstanbul: 2003.
26. Aydın Mustafa. Dinin Dünyevileşme Sorunu. Protestanlık ve İslam // “Bilgi ve Hikmet”
dergisi, sayı: 2, İstanbul, 1993.
27. Hacak Hasan. İslam Hukuk Düşüncesinde Özel Mülkiyet Anlayışı // M.Ü.İ.F Dergisi,
sayı: 29, 2005 / http://isamveri.org/pdfdrg/D00072/2005_29/2005_29_HACAKH.pdf
28. Murtaza Mutahhari. İslami İktisadın Felsefesi. Çevirmen: Kenan Çamurcu. İnsan
Yayınları, 1997.
JURNALIN SAYLARI
