SUFİ MİSTİSİZMİ AZƏRBAYCAN FƏLSƏFƏ TARİXİNİN PROBLEMİ KİMİ: TƏCRÜBƏ VƏ PERSPEKTİVLƏR
Arzu Hacıyeva | arzuhaciyeva@mail.ru
AMEA-nın Fəlsəfə İnstitutunun Azərbaycan fəlsəfə tarixi şöbəsinin müdiri, fəlsəfə elmləri doktoruCəmiyyət və din
ƏDƏBİYYAT
1. Захидов В.Ю. Речь в дискуссии по книге Г.Ф.Александрова «История западноевропейской
философии», 16-25 июня 1947 г. Стенографический отчет. // «Вопросы философии», 1947,
№ 1.
2. Mаковельский А.О. Основные этапы развития азербайджанской философии (Доклад в Ин-
ституте Философии) // «Вестник АН СССР», 1945, № 10-11.
3. Сеид-заде А.А. Несими как поэт-мыслитель // «Доклады» АН Азербайджанской ССР, 1946,
т. ΙΙ, № 7.
4. Гусейнов Гейдар. К вопросу об отношении Низами к суфизму // Статьи по истории развития
философской и общественной мысли в Азербайджане. Баку: Изд.-во АН Азербайджанской
ССР, 1948.
5. Гусейнов Гейдар. Из истории общественной и философской мысли в Азербайджане XIX
века. Баку: Изд.-во АН Азербайджанской ССР, 1949.
6. Hacıyeva Arzu. Akademik Heydər Hüseynov. Bakı: Elm, 2015.
7. Azərbaycan fəlsəfə tarixi. c. 1. Bakı: Elm, 2014.
8. Агахи А.М. Авхади Марагеи // Очерки по истории азербайджанской философии. Баку: 1966.
9. Аминзаде А.А. Махмуд Шабустари // Очерки по истории азербайджанской философии. Баку:
1966.
10. Əminzadə Ə.Ə. Azərbaycanda fəlsəfi və ictimai-siyasi fikir tarixindən. Bakı: Elm, 1972.
11. Махмуд Шабустари. Гюльшан-и раз / пред. и пер. Исмаилова Ш. Баку: 1976.
12. Лукашев А.А. История изучения поэмы Махмуда Шабистари «Цветник тайны» / http://enotabene.
ru/fil/article_16478.html#24
13. Кулизаде З. Хурифизм и его представители в Азербайджане. Баку: Элм, 1970.
14. Насими - философ и поет Востока. Баку: Гянджлик, 1973.
15. Мировоззрение Касими Анвара. Баку: Элм, 1976.
16. Из истории азербайджанской философии VII-XVI вв. Баку: Азернешр, 1992.
17. Рзакулизаде С.Д. Мировоззрение Баба Кухи Бакуви. Баку: Элм, 1978.
18. Из истории философской мысли Азербайджана. Баку: Текнур, 2010.
19. Məmmədov Zakir. Azərbaycanda XI-XIII əsrlərdə fəlsəfi fikir. Bakı: 1978.
20. Orta əsr Azərbaycan filosofları və mütəfəkkirləri. Bakı: 1986.
21. Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi (qısa biblioqrafik məlumat). Bakı: 1991.
22. Eynəlqüzat Miyanəci. Bakı: 1992.
23. Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. Bakı: 1994.
24. Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi (həyatı, yaradıcılığı, dünyagörüşü). Bakı: 2009.
25. Rüstəmov Yusif. Mövlana Cəlaləddin Ruminin sufilik fəlsəfəsi. Bakı: Azərbaycan Universiteti,
2002.
26. Əbu Həfs Ömər Sührəvərdinin təsəvvüf fəlsəfəsi. Bakı : [n. y.], 2005.
27. Rıhtım Mehmet. Seyid Yəhya Bakuvi və Xəlvətilik. Bakı: Qismət, 2005.
28. Hacıyev Cahangir. Yusif Muskuri Şirvani. Sufi yolunu keçmək istəyən üçün sirlərin izahı. Yaradılış
ardıcıllığı. Stokholm: “CA&CC Press”, 2006.
29. Musabəyli A. Dədə Ömər Rövşəni əlyazmaları üzərində araşdırmalar (2 cilddə). B.: 2003.
30. Алескерова Н. Суфийское братство Гюльшанийа. Санкт-Петербург: 2002.
31. Məmmədov Rauf. Nakşibendiliğin oluşum tarihi. EGE BASIM, 2016.
32. Bünyadzadə K. Təsəvvüf fəlsəfəsinin ilk mənbələri. Sərrac Tusinin “əl-Lümə” əsəri. Bakı: “Qamma
servis”, 2002.
33. Abdullayeva M. Əvhədi Marağayi // Azərbaycan fəlsəfə tarixi. c. 2. Bakı: Elm, 2014.
34. Hacıyeva Arzu. Müsəlman Şərqinin fəlsəfi poeziya ənənələri və M.Ə.Sabir // Şərq fəlsəfəsi
problemləri, № 1-2, 2005-2006.
35. «Ən gözəl sözlər»in hikməti // AMEA-nın Xəbərləri. İctimai elmlər seriyası. № 2, 2017.
36. Кныш А.Д. Суфизм // Ислам. Историографические очерки. Москва: Наука, 1991, c. 109-207.
37. Axundov M.F. Mollayi-Ruminin və onun təsnifinin babında // M.F.Axundov. Əsərləri. 2 cilddə.
Bakı: Elm, 1961.
38. Малахов В.С. Понятие традиции в философской герменевтике Г.Г. Гадамера // Познавательная
традиция: философско-методологический анализ. М.: Философское общество СССР, 1989.
39. Hacıyeva Arzu. Hermenevtika Şərqdə (fəlsəfə tarixi kontekstində). Bakı: Adiloğlu, 2006.
SUFI MYSTICISM AS A PROBLEM OF THE HISTORY OF AZERBAIJANI PHILOSOPHY: EXPERIENCE AND PROSPECTS
Arzu Hajiyeva | arzuhaciyeva@mail.ru
AMEA-nın Fəlsəfə İnstitutunun Azərbaycan fəlsəfə tarixi şöbəsinin müdiri, fəlsəfə elmləri doktoruSociety and religion
SUMMARY
The modern crisis of rational knowledge and religious belief, the widespread use of
mysticism and mystical literature increases interest to Sufi mysticism (tasawwuf) in the world.
However, this interest leads to different, sometimes even diametrically opposed views on history
of sufism, its connections with mysticism, philosophy, religion, Islam, literature, art and science.
Analysis of the reflection of the centuries-old religious and mystical philosophical tradition in
various Sufi sects and the humanistic heritage of individual thinkers, revealing their originality,
their place in the history of the culture of the Islamic East, puts new challenges, including
a methodological plan in front of contemporary Azerbaijani philosophy having significant
research experience. An enormous role in the study of the problems of Sufi philosophy can be
played hermeneutics working with the texts as a methodology combining rational and irrational
REFERENCE LIST
1. Захидов В.Ю. Речь в дискуссии по книге Г.Ф.Александрова «История западноевропейской
философии», 16-25 июня 1947 г. Стенографический отчет. // «Вопросы философии», 1947,
№ 1.
2. Mаковельский А.О. Основные этапы развития азербайджанской философии (Доклад в Ин-
ституте Философии) // «Вестник АН СССР», 1945, № 10-11.
3. Сеид-заде А.А. Несими как поэт-мыслитель // «Доклады» АН Азербайджанской ССР, 1946,
т. ΙΙ, № 7.
4. Гусейнов Гейдар. К вопросу об отношении Низами к суфизму // Статьи по истории развития
философской и общественной мысли в Азербайджане. Баку: Изд.-во АН Азербайджанской
ССР, 1948.
5. Гусейнов Гейдар. Из истории общественной и философской мысли в Азербайджане XIX
века. Баку: Изд.-во АН Азербайджанской ССР, 1949.
6. Hacıyeva Arzu. Akademik Heydər Hüseynov. Bakı: Elm, 2015.
7. Azərbaycan fəlsəfə tarixi. c. 1. Bakı: Elm, 2014.
8. Агахи А.М. Авхади Марагеи // Очерки по истории азербайджанской философии. Баку: 1966.
9. Аминзаде А.А. Махмуд Шабустари // Очерки по истории азербайджанской философии. Баку:
1966.
10. Əminzadə Ə.Ə. Azərbaycanda fəlsəfi və ictimai-siyasi fikir tarixindən. Bakı: Elm, 1972.
11. Махмуд Шабустари. Гюльшан-и раз / пред. и пер. Исмаилова Ш. Баку: 1976.
12. Лукашев А.А. История изучения поэмы Махмуда Шабистари «Цветник тайны» / http://enotabene.
ru/fil/article_16478.html#24
13. Кулизаде З. Хурифизм и его представители в Азербайджане. Баку: Элм, 1970.
14. Насими - философ и поет Востока. Баку: Гянджлик, 1973.
15. Мировоззрение Касими Анвара. Баку: Элм, 1976.
16. Из истории азербайджанской философии VII-XVI вв. Баку: Азернешр, 1992.
17. Рзакулизаде С.Д. Мировоззрение Баба Кухи Бакуви. Баку: Элм, 1978.
18. Из истории философской мысли Азербайджана. Баку: Текнур, 2010.
19. Məmmədov Zakir. Azərbaycanda XI-XIII əsrlərdə fəlsəfi fikir. Bakı: 1978.
20. Orta əsr Azərbaycan filosofları və mütəfəkkirləri. Bakı: 1986.
21. Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi (qısa biblioqrafik məlumat). Bakı: 1991.
22. Eynəlqüzat Miyanəci. Bakı: 1992.
23. Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. Bakı: 1994.
24. Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi (həyatı, yaradıcılığı, dünyagörüşü). Bakı: 2009.
25. Rüstəmov Yusif. Mövlana Cəlaləddin Ruminin sufilik fəlsəfəsi. Bakı: Azərbaycan Universiteti,
2002.
26. Əbu Həfs Ömər Sührəvərdinin təsəvvüf fəlsəfəsi. Bakı : [n. y.], 2005.
27. Rıhtım Mehmet. Seyid Yəhya Bakuvi və Xəlvətilik. Bakı: Qismət, 2005.
28. Hacıyev Cahangir. Yusif Muskuri Şirvani. Sufi yolunu keçmək istəyən üçün sirlərin izahı. Yaradılış
ardıcıllığı. Stokholm: “CA&CC Press”, 2006.
29. Musabəyli A. Dədə Ömər Rövşəni əlyazmaları üzərində araşdırmalar (2 cilddə). B.: 2003.
30. Алескерова Н. Суфийское братство Гюльшанийа. Санкт-Петербург: 2002.
31. Məmmədov Rauf. Nakşibendiliğin oluşum tarihi. EGE BASIM, 2016.
32. Bünyadzadə K. Təsəvvüf fəlsəfəsinin ilk mənbələri. Sərrac Tusinin “əl-Lümə” əsəri. Bakı: “Qamma
servis”, 2002.
33. Abdullayeva M. Əvhədi Marağayi // Azərbaycan fəlsəfə tarixi. c. 2. Bakı: Elm, 2014.
34. Hacıyeva Arzu. Müsəlman Şərqinin fəlsəfi poeziya ənənələri və M.Ə.Sabir // Şərq fəlsəfəsi
problemləri, № 1-2, 2005-2006.
35. «Ən gözəl sözlər»in hikməti // AMEA-nın Xəbərləri. İctimai elmlər seriyası. № 2, 2017.
36. Кныш А.Д. Суфизм // Ислам. Историографические очерки. Москва: Наука, 1991, c. 109-207.
37. Axundov M.F. Mollayi-Ruminin və onun təsnifinin babında // M.F.Axundov. Əsərləri. 2 cilddə.
Bakı: Elm, 1961.
38. Малахов В.С. Понятие традиции в философской герменевтике Г.Г. Гадамера // Познавательная
традиция: философско-методологический анализ. М.: Философское общество СССР, 1989.
39. Hacıyeva Arzu. Hermenevtika Şərqdə (fəlsəfə tarixi kontekstində). Bakı: Adiloğlu, 2006.
СУФИЙСКИЙ МИСТИЦИЗМ КАК ПРОБЛЕМА ИСТОРИИ ФИЛОСОФИИ АЗЕРБАЙДЖАНА: ОПЫТ И ПЕРСПЕКТИВЫ
Арзу Гаджиева | arzuhaciyeva@mail.ru
AMEA-nın Fəlsəfə İnstitutunun Azərbaycan fəlsəfə tarixi şöbəsinin müdiri, fəlsəfə elmləri doktoruОбщество и религия
РЕЗЮМЕ
Современный кризис рационального знания и религиозной веры, широкое распро-
странение мистики и мистической литературы привели во всем мире к возрастанию ин-
тереса к суфийскому мистицизму (тасаввуф). Однако этот интерес привел к появлению
и различных, даже диаметрально противоположных представлений об истории суфизма,
о его связях с мистикой, философией, религией, исламом, литературой, искусством, на-
укой. Анализ отражения многовековой религиозно-мистической философской традиции
в различных суфийских сектах и в гуманистическом наследии отдельных мыслителей,
выявление их оригинальности, их места в истории культуры Исламского Востока, ставит
новые задачи, в том числе и методологического плана, перед имеющий значительный
опыт исследования современной азербайджанской философией. Огромную роль в иссле-
довании проблем суфийской философии могут сыграть работающая с текстами герме-
невтика как методология, сочетающая рациональное и иррациональное
ЛИТЕРАТУРА
1. Захидов В.Ю. Речь в дискуссии по книге Г.Ф.Александрова «История западноевропейской
философии», 16-25 июня 1947 г. Стенографический отчет. // «Вопросы философии», 1947,
№ 1.
2. Mаковельский А.О. Основные этапы развития азербайджанской философии (Доклад в Ин-
ституте Философии) // «Вестник АН СССР», 1945, № 10-11.
3. Сеид-заде А.А. Несими как поэт-мыслитель // «Доклады» АН Азербайджанской ССР, 1946,
т. ΙΙ, № 7.
4. Гусейнов Гейдар. К вопросу об отношении Низами к суфизму // Статьи по истории развития
философской и общественной мысли в Азербайджане. Баку: Изд.-во АН Азербайджанской
ССР, 1948.
5. Гусейнов Гейдар. Из истории общественной и философской мысли в Азербайджане XIX
века. Баку: Изд.-во АН Азербайджанской ССР, 1949.
6. Hacıyeva Arzu. Akademik Heydər Hüseynov. Bakı: Elm, 2015.
7. Azərbaycan fəlsəfə tarixi. c. 1. Bakı: Elm, 2014.
8. Агахи А.М. Авхади Марагеи // Очерки по истории азербайджанской философии. Баку: 1966.
9. Аминзаде А.А. Махмуд Шабустари // Очерки по истории азербайджанской философии. Баку:
1966.
10. Əminzadə Ə.Ə. Azərbaycanda fəlsəfi və ictimai-siyasi fikir tarixindən. Bakı: Elm, 1972.
11. Махмуд Шабустари. Гюльшан-и раз / пред. и пер. Исмаилова Ш. Баку: 1976.
12. Лукашев А.А. История изучения поэмы Махмуда Шабистари «Цветник тайны» / http://enotabene.
ru/fil/article_16478.html#24
13. Кулизаде З. Хурифизм и его представители в Азербайджане. Баку: Элм, 1970.
14. Насими - философ и поет Востока. Баку: Гянджлик, 1973.
15. Мировоззрение Касими Анвара. Баку: Элм, 1976.
16. Из истории азербайджанской философии VII-XVI вв. Баку: Азернешр, 1992.
17. Рзакулизаде С.Д. Мировоззрение Баба Кухи Бакуви. Баку: Элм, 1978.
18. Из истории философской мысли Азербайджана. Баку: Текнур, 2010.
19. Məmmədov Zakir. Azərbaycanda XI-XIII əsrlərdə fəlsəfi fikir. Bakı: 1978.
20. Orta əsr Azərbaycan filosofları və mütəfəkkirləri. Bakı: 1986.
21. Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi (qısa biblioqrafik məlumat). Bakı: 1991.
22. Eynəlqüzat Miyanəci. Bakı: 1992.
23. Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. Bakı: 1994.
24. Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi (həyatı, yaradıcılığı, dünyagörüşü). Bakı: 2009.
25. Rüstəmov Yusif. Mövlana Cəlaləddin Ruminin sufilik fəlsəfəsi. Bakı: Azərbaycan Universiteti,
2002.
26. Əbu Həfs Ömər Sührəvərdinin təsəvvüf fəlsəfəsi. Bakı : [n. y.], 2005.
27. Rıhtım Mehmet. Seyid Yəhya Bakuvi və Xəlvətilik. Bakı: Qismət, 2005.
28. Hacıyev Cahangir. Yusif Muskuri Şirvani. Sufi yolunu keçmək istəyən üçün sirlərin izahı. Yaradılış
ardıcıllığı. Stokholm: “CA&CC Press”, 2006.
29. Musabəyli A. Dədə Ömər Rövşəni əlyazmaları üzərində araşdırmalar (2 cilddə). B.: 2003.
30. Алескерова Н. Суфийское братство Гюльшанийа. Санкт-Петербург: 2002.
31. Məmmədov Rauf. Nakşibendiliğin oluşum tarihi. EGE BASIM, 2016.
32. Bünyadzadə K. Təsəvvüf fəlsəfəsinin ilk mənbələri. Sərrac Tusinin “əl-Lümə” əsəri. Bakı: “Qamma
servis”, 2002.
33. Abdullayeva M. Əvhədi Marağayi // Azərbaycan fəlsəfə tarixi. c. 2. Bakı: Elm, 2014.
34. Hacıyeva Arzu. Müsəlman Şərqinin fəlsəfi poeziya ənənələri və M.Ə.Sabir // Şərq fəlsəfəsi
problemləri, № 1-2, 2005-2006.
35. «Ən gözəl sözlər»in hikməti // AMEA-nın Xəbərləri. İctimai elmlər seriyası. № 2, 2017.
36. Кныш А.Д. Суфизм // Ислам. Историографические очерки. Москва: Наука, 1991, c. 109-207.
37. Axundov M.F. Mollayi-Ruminin və onun təsnifinin babında // M.F.Axundov. Əsərləri. 2 cilddə.
Bakı: Elm, 1961.
38. Малахов В.С. Понятие традиции в философской герменевтике Г.Г. Гадамера // Познавательная
традиция: философско-методологический анализ. М.: Философское общество СССР, 1989.
39. Hacıyeva Arzu. Hermenevtika Şərqdə (fəlsəfə tarixi kontekstində). Bakı: Adiloğlu, 2006.
JURNALIN SAYLARI
