İSLAM CƏMİYYƏTİNDƏ ELMİ-MƏDƏNİ FƏALİYYƏTLƏRDƏ QADINLAR: VƏHY VƏ TARİXİ TƏCRÜBƏNİN DİN VƏ GENDER MÜNASİBƏTİ PRİZMASINDAN TƏHLİLİ
Elnurə Əzizova | elnuraazizova@ait.edu.az
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu, Dinşünaslıq kafedrası, i.f.d., dosCəmiyyət və din
XÜLASƏ
Ümumilikdə dinlərdə, xüsusilə də İslamda qadının yerinin öyrənilməsi hüquqi və sosial
zəmində gender mövzusuna qarşı həssaslığı ilə səciyyələnən müasir cəmiyyətin aktual məsələlərindən biri
olaraq qalır. İslam tarixində qadının rolunun öyrənilməsinin aktual mövzulardan birinə çevrilməsində
müsəlman qadın stereotipləri ilə əlaqəli populyar yanaşmanın da böyük təsiri olmuşdur. Tarixi müsəlman
qadın stereotipinin formalaşmasına təsir edən bu yanaşmanın əsasında İslam dünyasında patriarxal
strukturun, qadınlar əleyhinə poliqamiyanın mövcudluğu və dini mətnlərin şərhinə bağlı olaraq qadınların
iqtisadi cəhətdən kişilərdən daha az imkanlara malik olması kimi fikirlər dayanır. Bu məqalədə İslam
tarixində vəhy və tarixi təcrübədən hərəkətlə müsəlman qadının elmi-mədəni fəaliyyətlərdə yeri təhlil
olunur
ƏDƏBİYYAT
1. Haim Gerber, “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700”,
International Journal Middle East Studies, 12 (1980), 231-244.
2. Mustafa Tunçer, “Kur’an-ı Kerim Işığında Kadının İtibarını Düşüren Konuların Değerlendirilmesi”,
Trabzon İlahiyat Dergisi, 6(1), 2019, s. 153-188.
3. İbn Macə, Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Yezid. Sünəni İbn Macə (red. Məhəmməd Mustafa əl-
Azami), I-IV. Riyad: 1984.
4. Hakim ən-Nisaburi. əl-Müstədrək ələs-səhiheyn (red. Mustafa Abdülqadir Əta), I-IV. Beyrut: 1990.
5. Əbu Abdullah Məhəmməd Buxari. əl-Camiüs-Səhih, I-VIII. İstanbul: 1992.
6. İbn İshaq. Kitab əl-mübtədə vəl-məbəs vəl-məğazi. Konya: 1981.
7. Bəlazuri Əbül-Abbas Əhməd ibn Yəhya. Fütuhul-büldan (red. Abdullah Ənis ət-Təbba, Ömər
Ənis ət-Təbba). Beyrut: 1407/1987.
8. İbn Həcər, Əbül-Fəzl Şəhabəddin Əhməd ibn Həcər əl-Əsqəlani. əl-İsabə fi təmyizis-səhabə (red.
Əli Məhəmməd Bicavi), I-VIII. Beyrut: 1992.
9. Ruth Roded. Women in Islamic Biographical Collections: From Ibn Sa‘d to Who’s Who. London:
Lynne Rienner Publishers, 1994.
10. Mehmet Emin Özafşar, “Hadis Tarihinde Kadın Gerçeği Üzerine”, İslami Araştırmalar Dergisi, 13
(2), 2000, s. 189-202.
11. Mohammad Akram Nadwi. al-Muhaddithat: the women scholars in Islam. Oxford: Interface
publications, 2007.
12. Mehmet Eren, “Kadınların Hadis İlmine Katkıları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
1(44), 2003, s. 83-110.
13. Hasan Yenibaş, “Sahîh-i Buhârî Rivayetinde Bir Otorite: Kerîme bint Ahmed el-Merveziyye”,
Marife, 2012, s. 199-217.
14. Rıza Savaş, “Nefise bint Hasan”, DİA, c. 32, s. 531-532.
15. Hatice Sevde Garip, “Hicri Altıncı Asırda Ün Yapmış Bir Hanım Muhaddis: Şuhde el-Katibe”,
Kocaeli İlahiyat Dergisi, 5/2 (2021), s. 725-738.
16. Mustafa Sabri Küçükaşçı, Cengiz Tomar, “İbn Asakir”, DİA, İstanbul, 1999, c. XIX, s. 321-324.
17. Mustafa Hizmetli, “Ortaçağ İslam Dünyasında Kadının Eğitimdeki Yeri”, Çeşm-i Cihan: Tarih
Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, 6 (2), 2019, s. 95-104.
18. İbn Həcər, Əbül-Fəzl Şəhabəddin Əhməd ibn Həcər əl-Əsqəlani. əl-Məcməül-müəssəs lil-mücəmilmüfəhrəs
(red. Yusuf Abdurrahman Maraşlı). Beyrut: Darül-Marifə, 1992-1994, I-III.
19. Cengiz Tomar, “Sehavi”, DİA, c. 36, s. 313-316.
20. Gary Leiser, “Ortaçağda İslam Cemiyetindeki Medreseler ile İlgili Notlar”, Türk Kültürü
Araştırmaları, 1985, 13 (1), s. 415-426.
21. Hashmat Begum və digərləri, “The Role of Muslim Women in The Establishment of Madrassas”,
Journal of Positive School Psychology, 6 (9), 2022, s. 1005-1006
WOMEN IN SCIENTIFIC AND CULTURAL ACTIVITIES IN ISLAMIC SOCIETY: AN ANALYSIS OF REVELATION AND HISTORICAL EXPERIENCE FROM THE PERSPECTIVE OF RELIGION AND GENDER RELATIONS
Elnura Azizova | elnuraazizova@ait.edu.az
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu, Dinşünaslıq kafedrası, i.f.d., dosSociety and religion
SUMMARY
Studying the place of women in religions in general, and Islam in particular, remains
one of the urgent problems of modern society, which is characterized by its sensitivity to gender issues
on legal and social grounds. The popular approach of stereotyping Muslim women has had a major
impact on the study of women’s roles in Islamic history. The basis of this approach, which influenced the
formation of the historical Muslim women’s stereotype, is the existence of a patriarchal structure in the
Islamic world, the existence of polygamy against women, and the fact that women have fewer economic
opportunities than men according to the interpretation of religious texts. This article examines the role
of Muslim women in scientific and cultural activities based on revelation and historical experience in
Islamic history
REFERENCE LIST
1. Haim Gerber, “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700”,
International Journal Middle East Studies, 12 (1980), 231-244.
2. Mustafa Tunçer, “Kur’an-ı Kerim Işığında Kadının İtibarını Düşüren Konuların Değerlendirilmesi”,
Trabzon İlahiyat Dergisi, 6(1), 2019, s. 153-188.
3. İbn Macə, Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Yezid. Sünəni İbn Macə (red. Məhəmməd Mustafa əl-
Azami), I-IV. Riyad: 1984.
4. Hakim ən-Nisaburi. əl-Müstədrək ələs-səhiheyn (red. Mustafa Abdülqadir Əta), I-IV. Beyrut: 1990.
5. Əbu Abdullah Məhəmməd Buxari. əl-Camiüs-Səhih, I-VIII. İstanbul: 1992.
6. İbn İshaq. Kitab əl-mübtədə vəl-məbəs vəl-məğazi. Konya: 1981.
7. Bəlazuri Əbül-Abbas Əhməd ibn Yəhya. Fütuhul-büldan (red. Abdullah Ənis ət-Təbba, Ömər
Ənis ət-Təbba). Beyrut: 1407/1987.
8. İbn Həcər, Əbül-Fəzl Şəhabəddin Əhməd ibn Həcər əl-Əsqəlani. əl-İsabə fi təmyizis-səhabə (red.
Əli Məhəmməd Bicavi), I-VIII. Beyrut: 1992.
9. Ruth Roded. Women in Islamic Biographical Collections: From Ibn Sa‘d to Who’s Who. London:
Lynne Rienner Publishers, 1994.
10. Mehmet Emin Özafşar, “Hadis Tarihinde Kadın Gerçeği Üzerine”, İslami Araştırmalar Dergisi, 13
(2), 2000, s. 189-202.
11. Mohammad Akram Nadwi. al-Muhaddithat: the women scholars in Islam. Oxford: Interface
publications, 2007.
12. Mehmet Eren, “Kadınların Hadis İlmine Katkıları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
1(44), 2003, s. 83-110.
13. Hasan Yenibaş, “Sahîh-i Buhârî Rivayetinde Bir Otorite: Kerîme bint Ahmed el-Merveziyye”,
Marife, 2012, s. 199-217.
14. Rıza Savaş, “Nefise bint Hasan”, DİA, c. 32, s. 531-532.
15. Hatice Sevde Garip, “Hicri Altıncı Asırda Ün Yapmış Bir Hanım Muhaddis: Şuhde el-Katibe”,
Kocaeli İlahiyat Dergisi, 5/2 (2021), s. 725-738.
16. Mustafa Sabri Küçükaşçı, Cengiz Tomar, “İbn Asakir”, DİA, İstanbul, 1999, c. XIX, s. 321-324.
17. Mustafa Hizmetli, “Ortaçağ İslam Dünyasında Kadının Eğitimdeki Yeri”, Çeşm-i Cihan: Tarih
Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, 6 (2), 2019, s. 95-104.
18. İbn Həcər, Əbül-Fəzl Şəhabəddin Əhməd ibn Həcər əl-Əsqəlani. əl-Məcməül-müəssəs lil-mücəmilmüfəhrəs
(red. Yusuf Abdurrahman Maraşlı). Beyrut: Darül-Marifə, 1992-1994, I-III.
19. Cengiz Tomar, “Sehavi”, DİA, c. 36, s. 313-316.
20. Gary Leiser, “Ortaçağda İslam Cemiyetindeki Medreseler ile İlgili Notlar”, Türk Kültürü
Araştırmaları, 1985, 13 (1), s. 415-426.
21. Hashmat Begum və digərləri, “The Role of Muslim Women in The Establishment of Madrassas”,
Journal of Positive School Psychology, 6 (9), 2022, s. 1005-1006
ЖЕНЩИНЫ В НАУЧНОЙ И КУЛЬТУРНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В ИСЛАМСКОМ ОБЩЕСТВЕ: АНАЛИЗ ОТКРОВЕНИЙ И ИСТОРИЧЕСКОГО ОПЫТА С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ РЕЛИГИИ И ГЕНДЕРНЫХ ОТНОШЕНИЙ
Ельнура Азизова | elnuraazizova@ait.edu.az
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu, Dinşünaslıq kafedrası, i.f.d., dosОбщество и религия
РЕЗЮМЕ
Изучение роли женщины в религиях вообще и исламе в частности остается одной
из актуальных проблем современного общества, для которого характерна чувствительность
к гендерным вопросам на правовом и социальном основании. Популярный подход, связанный со
стереотипами о мусульманских женщинах, оказал большое влияние на изучение роли женщины
в истории ислама. В основе этого подхода, повлиявшего на формирование исторического
стереотипа мусульманской женщины, лежит существование патриархального строя в
исламском мире, существование полигамии в отношении женщин, а также тот факт, что женщины имеют меньшие экономические возможности, чем мужчины согласно интерпретация
религиозных текстов. В данной статье рассматривается роль мусульманских женщин в научной
и культурной деятельности, основанной на откровении и историческом опыте исламской
истории
ЛИТЕРАТУРА
1. Haim Gerber, “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700”,
International Journal Middle East Studies, 12 (1980), 231-244.
2. Mustafa Tunçer, “Kur’an-ı Kerim Işığında Kadının İtibarını Düşüren Konuların Değerlendirilmesi”,
Trabzon İlahiyat Dergisi, 6(1), 2019, s. 153-188.
3. İbn Macə, Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Yezid. Sünəni İbn Macə (red. Məhəmməd Mustafa əl-
Azami), I-IV. Riyad: 1984.
4. Hakim ən-Nisaburi. əl-Müstədrək ələs-səhiheyn (red. Mustafa Abdülqadir Əta), I-IV. Beyrut: 1990.
5. Əbu Abdullah Məhəmməd Buxari. əl-Camiüs-Səhih, I-VIII. İstanbul: 1992.
6. İbn İshaq. Kitab əl-mübtədə vəl-məbəs vəl-məğazi. Konya: 1981.
7. Bəlazuri Əbül-Abbas Əhməd ibn Yəhya. Fütuhul-büldan (red. Abdullah Ənis ət-Təbba, Ömər
Ənis ət-Təbba). Beyrut: 1407/1987.
8. İbn Həcər, Əbül-Fəzl Şəhabəddin Əhməd ibn Həcər əl-Əsqəlani. əl-İsabə fi təmyizis-səhabə (red.
Əli Məhəmməd Bicavi), I-VIII. Beyrut: 1992.
9. Ruth Roded. Women in Islamic Biographical Collections: From Ibn Sa‘d to Who’s Who. London:
Lynne Rienner Publishers, 1994.
10. Mehmet Emin Özafşar, “Hadis Tarihinde Kadın Gerçeği Üzerine”, İslami Araştırmalar Dergisi, 13
(2), 2000, s. 189-202.
11. Mohammad Akram Nadwi. al-Muhaddithat: the women scholars in Islam. Oxford: Interface
publications, 2007.
12. Mehmet Eren, “Kadınların Hadis İlmine Katkıları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
1(44), 2003, s. 83-110.
13. Hasan Yenibaş, “Sahîh-i Buhârî Rivayetinde Bir Otorite: Kerîme bint Ahmed el-Merveziyye”,
Marife, 2012, s. 199-217.
14. Rıza Savaş, “Nefise bint Hasan”, DİA, c. 32, s. 531-532.
15. Hatice Sevde Garip, “Hicri Altıncı Asırda Ün Yapmış Bir Hanım Muhaddis: Şuhde el-Katibe”,
Kocaeli İlahiyat Dergisi, 5/2 (2021), s. 725-738.
16. Mustafa Sabri Küçükaşçı, Cengiz Tomar, “İbn Asakir”, DİA, İstanbul, 1999, c. XIX, s. 321-324.
17. Mustafa Hizmetli, “Ortaçağ İslam Dünyasında Kadının Eğitimdeki Yeri”, Çeşm-i Cihan: Tarih
Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, 6 (2), 2019, s. 95-104.
18. İbn Həcər, Əbül-Fəzl Şəhabəddin Əhməd ibn Həcər əl-Əsqəlani. əl-Məcməül-müəssəs lil-mücəmilmüfəhrəs
(red. Yusuf Abdurrahman Maraşlı). Beyrut: Darül-Marifə, 1992-1994, I-III.
19. Cengiz Tomar, “Sehavi”, DİA, c. 36, s. 313-316.
20. Gary Leiser, “Ortaçağda İslam Cemiyetindeki Medreseler ile İlgili Notlar”, Türk Kültürü
Araştırmaları, 1985, 13 (1), s. 415-426.
21. Hashmat Begum və digərləri, “The Role of Muslim Women in The Establishment of Madrassas”,
Journal of Positive School Psychology, 6 (9), 2022, s. 1005-1006
JURNALIN SAYLARI
