AZƏRBAYCANIN QƏRB BÖLGƏSİNİN BƏZİ ORTA ƏSR KƏND TİPLİ YAŞAYIŞ YERLƏRİ
Şamil Nəcəfov | shamil_necefov@mail.ru
AMEA-nin Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutu, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, aparıcı elmi işçiGülnarə Hacıyeva | hajiyeva_gulnara@mail.ru
AMEA-nın Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutu, kiçik elmi işçiƏhliman Əbdürəhmanov | hacker_147@mail.ru
AMEA-nın Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutu, elmi işçiAraşdırma
XÜLASƏ
Azərbaycanın qərb bölgəsində orta əsrlərə aid abidələrin böyük bir qrupu xüsusən son
illərdə yeni tikinti sahələrinin arxeoloji tədqiqi proqramına uyğun olaraq tədqiq edilmişdir. Bunlar
Boztəpə, Sığnaq, Daşbulaq, II Seyidlər, I Qıraq Kəsəmən, II Qaracəmirli, Faxralı, II Lək, III Hacıalılı,
III Poylu, Hərişlitəpə, Məhəmmədtəpə və digər abidələrdir. Həmin abidələrin bəzilərinin keramika
məmulatı bölgənin həmdövr abidələrindən tapılan materiallarla paralel oxşarlıq təşkil edirlər.
Azərbaycanın xüsusilə ilk orta əsr kənd tipli yaşayış yerlərinin təsərrüfat sahələri qismən zəif
öyrənilmişdir. Bu baxımdan qeyd olunan abidələrin hər birində aparılan arxeoloji qazıntılar müəyyən
əhəmiyyət kəsb etmişdir. Bu abidələrdə aparılan arxeoloji qazıntılar Azərbaycanın qərb bölgəsinin orta
əsrlərə aid maddi mədəniyyətinin öyrənilməsi baxımından, eləcə də onlara yaxın bölgələrin orta əsr
materialları ilə müqayisəli təhlili baxımından olduqca maraqlıdır
ƏDƏBİYYAT
1. Bayramov M.C. Azərbaycanın orta əsr kənd tipli yaşayış yerləri (IX-XIII əsrin əvvəlləri). Tarix
elmləri üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya. Bakı, 2015, 239
s.
2. Dostiyev T.M. Orta əsr Şəmkir şəhərinin keramikası. I hissə. Şirsiz saxsı məmulatı. Bakı: Apostrof-A,
2020, 224 s.
3. Nəcəfov Ş.N. Şəmkirçay su anbarı ərazisində 2009-cu ilin iyul-sentyabrında aparılmış arxeoloji
kəşfiyyat işlərinin yekun hesabatı. Bakı, 2009, AMEA, YTSAT sektoru, HS-0019, 21 s.
4. Cəbiyev Q.C. Azərbaycan keramikası (XIV-XVII əsrlər). Bakı: Nafta-Press, 2003, 233 s.
5. Əhmədov Q.M. Azərbaycanın şirsiz saxsı məmulatı. Bakı: Azərnəşr, 1959, 143 s.
6. Наджафова Н.Н. Художественная керамика Азербайджана ХII-ХV вв. Баку: Изд-во АН Аз.
ССР, 1964, 140 с.
7. Новрузлу А.И. Средневековая керамика Азербайджана (IХ-ХVII вв.). Баку: Элм, 1993, с. 200.
8. Левиатов В.Н. О типах глазурованной керамики Азербайджана в VII-XV вв. // Изв. АН Азерб.
ССР (серия: история, философия и право), №7, 1946, с. 41-43.
9. Якобсон А.Л. Художественная керамика Байлакана (Оренкала): по материалам раскопок
1953-1955 гг. // МИА СССР, №67, 1959, с. 228-302.
10. Nəcəfov Ş.N., Hacılı Z.C. Daşbulaq orta əsr yaşayış yerinin şirsiz saxsı məmulatı haqqında // Elmi
axtarışlar, XV toplu, Bakı, 2005, s. 538-543.
11. Hüseynov M.M., Nəcəfov Ş.N. Daşbulaq orta əsr yaşayış yerindən aşkar edilmiş təsərrüfat quyuları
və təndirlər haqqında // ADPU-nun Xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası, №4, 2006, s. 368-373.
12. Hüseynov M.M., Ağayev Q.H., Aşurov S.H. BTC və CQBK marşrutunun 316-cı km-də olan Seyidlər
abidəsində aparılan arxeoloji qazıntılar barədə hesabat. Bakı-Azərbayan, 2008, 82 s.
13. Museyibli N.A. Short report excavations of Poylu settlement kp 409.2 BTC Row. Baku-Azerbaijan,
2006, 11 p.
14. Dostiyev T.M., Kvaçidze V.A., Hüseynov M.M. BTC marşrutunun 405 km-də I Qıraq Kəsəmən
yaşayış yerində aparılmış arxeoloji qazıntıların geniş elmi hesabatı. Bakı-Azərbaycan, 2007, 122 s.
15. Nəcəfov Ş.N., Əsədov V.A. Əmirarx orta əsr yaşayış yerinin şirli keramika məmulatı // Azərbaycanın
antik və orta əsrlər arxeologiyasının aktual problemləri: elmi məqalələr toplusu, Bakı, 2018, s. 95-
103.
16. Nəcəfov Ş.N. Tovuzçay su anbarında orta əsr yaşayış yerləri // Elm və həyat, №2 (447), 2011, s.
33-36.
17. Dostiyev T.M. Şimal-şərqi Azərbaycan IX-XV əsrlərdə. Bakı: Bakı Universiteti, 2001, 396 s.
18. Əhmədov Q.M. Örənqala (qısa tarixi-arxeoloji oçerk). Bakı: Elm, 1962, 109 s.
19. Novruzlu Ə.İ. Azərbaycanın orta əsr sənətkarlığı (XIV-XVII əsrlər). Bakı: Elm, 1997, 525 s.
20. Vahidov R.M. Mingəçevirin orta əsr yaşayış yerləri // Azərb. SSR EA Tarix İnstitutunun Əsərləri,
XI cild, Bakı, 1957, s. 5-25
SOME MEDIEVAL VILLAGE RESIDENCES IN THE WESTERN REGION OF AZERBAIJAN
Shamil Najafov | shamil_necefov@mail.ru
Institute of Archaeology, Ethnography and Anthropology of ANAS, PhD in history, Associate Professor, Leading ResearcherGulnara Hajiyeva | hajiyeva_gulnara@mail.ru
Junior Research Fellow of the Institute of Archaeology, Ethnography and Anthropology of ANASAhliman Abdurahmanov | hacker_147@mail.ru
Junior Research Fellow of the Institute of Archaeology, Ethnography and Anthropology of ANASResearch
SUMMARY
A large group of medieval monuments in the western part of Azerbaijan has been
studied, especially in recent years, in accordance with the program of archaeological research of new
construction sites. These are Boztepe, Sighnag, Dashbulag, Seyidler, Qirag Kesemen I, Garajemirli
II, Fakhrali, Lek II, Hajialili III, Poylu III, Harishlitepe, Mahammad Tepe and other monuments. The
ceramics of some of these monuments bear parallel similarities to materials found in monuments of the
same period of the region.
The economic life of the early medieval rural settlements of Azerbaijan is especially poorly studied.
From this viewpoint, the archaeological excavations carried out in each of these monuments make a
difference. Archaeological excavations at these monuments are very interesting in terms of studying the
medieval material culture of the western region of Azerbaijan, as well as their comparative analysis
with the medieval materials of nearby areas
REFERENCE LIST
1. Bayramov M.C. Azərbaycanın orta əsr kənd tipli yaşayış yerləri (IX-XIII əsrin əvvəlləri). Tarix
elmləri üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya. Bakı, 2015, 239
s.
2. Dostiyev T.M. Orta əsr Şəmkir şəhərinin keramikası. I hissə. Şirsiz saxsı məmulatı. Bakı: Apostrof-A,
2020, 224 s.
3. Nəcəfov Ş.N. Şəmkirçay su anbarı ərazisində 2009-cu ilin iyul-sentyabrında aparılmış arxeoloji
kəşfiyyat işlərinin yekun hesabatı. Bakı, 2009, AMEA, YTSAT sektoru, HS-0019, 21 s.
4. Cəbiyev Q.C. Azərbaycan keramikası (XIV-XVII əsrlər). Bakı: Nafta-Press, 2003, 233 s.
5. Əhmədov Q.M. Azərbaycanın şirsiz saxsı məmulatı. Bakı: Azərnəşr, 1959, 143 s.
6. Наджафова Н.Н. Художественная керамика Азербайджана ХII-ХV вв. Баку: Изд-во АН Аз.
ССР, 1964, 140 с.
7. Новрузлу А.И. Средневековая керамика Азербайджана (IХ-ХVII вв.). Баку: Элм, 1993, с. 200.
8. Левиатов В.Н. О типах глазурованной керамики Азербайджана в VII-XV вв. // Изв. АН Азерб.
ССР (серия: история, философия и право), №7, 1946, с. 41-43.
9. Якобсон А.Л. Художественная керамика Байлакана (Оренкала): по материалам раскопок
1953-1955 гг. // МИА СССР, №67, 1959, с. 228-302.
10. Nəcəfov Ş.N., Hacılı Z.C. Daşbulaq orta əsr yaşayış yerinin şirsiz saxsı məmulatı haqqında // Elmi
axtarışlar, XV toplu, Bakı, 2005, s. 538-543.
11. Hüseynov M.M., Nəcəfov Ş.N. Daşbulaq orta əsr yaşayış yerindən aşkar edilmiş təsərrüfat quyuları
və təndirlər haqqında // ADPU-nun Xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası, №4, 2006, s. 368-373.
12. Hüseynov M.M., Ağayev Q.H., Aşurov S.H. BTC və CQBK marşrutunun 316-cı km-də olan Seyidlər
abidəsində aparılan arxeoloji qazıntılar barədə hesabat. Bakı-Azərbayan, 2008, 82 s.
13. Museyibli N.A. Short report excavations of Poylu settlement kp 409.2 BTC Row. Baku-Azerbaijan,
2006, 11 p.
14. Dostiyev T.M., Kvaçidze V.A., Hüseynov M.M. BTC marşrutunun 405 km-də I Qıraq Kəsəmən
yaşayış yerində aparılmış arxeoloji qazıntıların geniş elmi hesabatı. Bakı-Azərbaycan, 2007, 122 s.
15. Nəcəfov Ş.N., Əsədov V.A. Əmirarx orta əsr yaşayış yerinin şirli keramika məmulatı // Azərbaycanın
antik və orta əsrlər arxeologiyasının aktual problemləri: elmi məqalələr toplusu, Bakı, 2018, s. 95-
103.
16. Nəcəfov Ş.N. Tovuzçay su anbarında orta əsr yaşayış yerləri // Elm və həyat, №2 (447), 2011, s.
33-36.
17. Dostiyev T.M. Şimal-şərqi Azərbaycan IX-XV əsrlərdə. Bakı: Bakı Universiteti, 2001, 396 s.
18. Əhmədov Q.M. Örənqala (qısa tarixi-arxeoloji oçerk). Bakı: Elm, 1962, 109 s.
19. Novruzlu Ə.İ. Azərbaycanın orta əsr sənətkarlığı (XIV-XVII əsrlər). Bakı: Elm, 1997, 525 s.
20. Vahidov R.M. Mingəçevirin orta əsr yaşayış yerləri // Azərb. SSR EA Tarix İnstitutunun Əsərləri,
XI cild, Bakı, 1957, s. 5-25
НЕКОТОРЫЕ СРЕДНЕВЕКОВЫЕ ДЕРЕВЕНСКИЕ РЕЗИДЕНЦИИ В ЗАПАДНОМ РЕГИОНЕ АЗЕРБАЙДЖАНА
Шамиль Наджафов | shamil_necefov@mail.ru
Институт археологии, этнографии и антропологии НАНА, доктор философских наук, доцент, ведущий научный сотрудникГульнара Гаджиева | hajiyeva_gulnara@mail.ru
Институт археологии, этнографии и антропологии НАНА, младший научный сотрудникАхлиман Абдурахманов | hacker_147@mail.ru
Институт археологии, этнографии и антропологии НАНА, научный сотрудникИсследование
РЕЗЮМЕ
В соответствии с программой археологических исследований новых строительных
участках, особенно в последние годы, изучена большая группа средневековых памятников западного региона Азербайджана. Это Бозтепе, Сигнаг, Дашбулаг, Сейдлер II, Гыраг Кесаман
I, Гараджамирли II, Фахрали, Лек II, Гаджиалилы III, Пойлу III, Херишлитепе, Мухаммадтепе и
другие памятники. Керамические изделия некоторых из этих памятников имеют параллельное
сходство с материалами, найденными в памятниках того же периода региона.
Особенно частично слабо изучены хозяйственная жизнь раннесредневековых поселений
сельского типа Азербайджана. В связи с этим определенное значение приобрели археологические
раскопки, проводимые на каждом из упомянутых памятников. Археологические раскопки,
проводимые в этих памятниках, очень интересны с точки зрения изучения средневековой
материальной культуры западного региона Азербайджана, а также их сравнительного анализа
со средневековыми материалами близлежащих регионов
ЛИТЕРАТУРА
1. Bayramov M.C. Azərbaycanın orta əsr kənd tipli yaşayış yerləri (IX-XIII əsrin əvvəlləri). Tarix
elmləri üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya. Bakı, 2015, 239
s.
2. Dostiyev T.M. Orta əsr Şəmkir şəhərinin keramikası. I hissə. Şirsiz saxsı məmulatı. Bakı: Apostrof-A,
2020, 224 s.
3. Nəcəfov Ş.N. Şəmkirçay su anbarı ərazisində 2009-cu ilin iyul-sentyabrında aparılmış arxeoloji
kəşfiyyat işlərinin yekun hesabatı. Bakı, 2009, AMEA, YTSAT sektoru, HS-0019, 21 s.
4. Cəbiyev Q.C. Azərbaycan keramikası (XIV-XVII əsrlər). Bakı: Nafta-Press, 2003, 233 s.
5. Əhmədov Q.M. Azərbaycanın şirsiz saxsı məmulatı. Bakı: Azərnəşr, 1959, 143 s.
6. Наджафова Н.Н. Художественная керамика Азербайджана ХII-ХV вв. Баку: Изд-во АН Аз.
ССР, 1964, 140 с.
7. Новрузлу А.И. Средневековая керамика Азербайджана (IХ-ХVII вв.). Баку: Элм, 1993, с. 200.
8. Левиатов В.Н. О типах глазурованной керамики Азербайджана в VII-XV вв. // Изв. АН Азерб.
ССР (серия: история, философия и право), №7, 1946, с. 41-43.
9. Якобсон А.Л. Художественная керамика Байлакана (Оренкала): по материалам раскопок
1953-1955 гг. // МИА СССР, №67, 1959, с. 228-302.
10. Nəcəfov Ş.N., Hacılı Z.C. Daşbulaq orta əsr yaşayış yerinin şirsiz saxsı məmulatı haqqında // Elmi
axtarışlar, XV toplu, Bakı, 2005, s. 538-543.
11. Hüseynov M.M., Nəcəfov Ş.N. Daşbulaq orta əsr yaşayış yerindən aşkar edilmiş təsərrüfat quyuları
və təndirlər haqqında // ADPU-nun Xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası, №4, 2006, s. 368-373.
12. Hüseynov M.M., Ağayev Q.H., Aşurov S.H. BTC və CQBK marşrutunun 316-cı km-də olan Seyidlər
abidəsində aparılan arxeoloji qazıntılar barədə hesabat. Bakı-Azərbayan, 2008, 82 s.
13. Museyibli N.A. Short report excavations of Poylu settlement kp 409.2 BTC Row. Baku-Azerbaijan,
2006, 11 p.
14. Dostiyev T.M., Kvaçidze V.A., Hüseynov M.M. BTC marşrutunun 405 km-də I Qıraq Kəsəmən
yaşayış yerində aparılmış arxeoloji qazıntıların geniş elmi hesabatı. Bakı-Azərbaycan, 2007, 122 s.
15. Nəcəfov Ş.N., Əsədov V.A. Əmirarx orta əsr yaşayış yerinin şirli keramika məmulatı // Azərbaycanın
antik və orta əsrlər arxeologiyasının aktual problemləri: elmi məqalələr toplusu, Bakı, 2018, s. 95-
103.
16. Nəcəfov Ş.N. Tovuzçay su anbarında orta əsr yaşayış yerləri // Elm və həyat, №2 (447), 2011, s.
33-36.
17. Dostiyev T.M. Şimal-şərqi Azərbaycan IX-XV əsrlərdə. Bakı: Bakı Universiteti, 2001, 396 s.
18. Əhmədov Q.M. Örənqala (qısa tarixi-arxeoloji oçerk). Bakı: Elm, 1962, 109 s.
19. Novruzlu Ə.İ. Azərbaycanın orta əsr sənətkarlığı (XIV-XVII əsrlər). Bakı: Elm, 1997, 525 s.
20. Vahidov R.M. Mingəçevirin orta əsr yaşayış yerləri // Azərb. SSR EA Tarix İnstitutunun Əsərləri,
XI cild, Bakı, 1957, s. 5-25
JURNALIN SAYLARI
