ALLAHIN KÖVNİ ADLARININ TƏSƏVVÜFDƏ İZAHI (AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI ƏSASINDA)
Yeganə Rəhnulla | yegane.rahnulla@mail.ru
AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun böyük elmi işçisiAraşdırma
XÜLASƏ
Bütün səmavi dinlərdə olduğu kimi, İslam dinində də Allahın ad və sifətləri Quran ayələri və hədislərə əsaslanaraq geniş tədqiq olunur. Allahın bu atributları “Əsmaul-husna” termini altında cəm olaraq ilahiyyatın müxtəlif sahələrinin, əsasən də kəlam elminin əsas bölməsini təşkil edir. Kəlam elminin mübahisəli bölməsi olan ilahi sifətlər haqqında alimlərin biri-birindən fərqli fikirləri var. Bütün bu fikirləri cəmləşdirərək məşhur İslam alimi Əbu İsa ət-Tirmizinin “Əsmaul-husna” təsnifatı əsasında Allahın sifətlərini üç hissəyə: zatı adlar, kövni - yaradılışla, varlıqla bağlı adlar və insanla əlaqəli adlara ayırmaq olar. Bu məqalə özündə Sədrəddin əl-Konəvinin “Şərh əsma Allah əl-husna”, Sədrəddin əş-Şirazinin “Təfsir əl-Quran” və müəllifi məlum olmayan “Şərh əsmallah” əsərlərinin Azərcaycanda saxlanılan əlyazma nüsxələri əsasında Allahın kövni adlarının dini-elmi təhlilini ehtiva edir
ƏDƏBİYYAT
1. Əlyazmalar İnstitutu. A-409, v.90b-167a ىنسحلا للهامسلاا حرش .ص ،ىونوقلا ص / . 2.
2. Əlyazmalar İnstitutu. B-4748, 79b-85b. ديصق حرش ىنسحلا ءامسا ة 3.
3. Əlyazmalar İnstitutu. B-4751, v. 178b-181b. ىنسحلا ءامسا حرش 4.
4. Əlyazmalar İnstitutu. B-2195, 2b-11a. .للهامسا حرش 5.
5. Рахнулла, Е. Сущность и типы атрибутов Аллаха в богословии в рукописных фондах Азербайджана // Вестник Бакинского Университета, серия сосиально политических наук, № 4, 2020, с. 38-47.
6. Kərimov, E. Əsmayi-hüsna (Allahın gözəl adları). Bakı: İpək yolu, 2012, 443 s.
7. Qənbəri, H. İsmi Əzəm və Əsmaül-hüsna duaları. Tərcümə edən: Ə. Nur, H.Qənbəri. Bakı: “Kövsər”, 2014, 111 s.
8. Müqtədiri, M. Əsmaul-hüsna – Quranda Allahın gözəl adları. Bakı: Nurlar, 2013, 158 s.
9. Çelebi, İ. Sıfat. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi: [44 ciltte]. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c. 37, 2009, s. 100-106.
10. Üseymin, M.S. Allahın sifətlərinə və ən gözəl adlarına dair ideal qaydalar. Bakı: Qızıl Şərq, 1996, 69 s.
11. Topaloğlu, B. Esma-i hüsna. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi: [44 ciltte] / İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c. 11, 1995, s. 404-418.
12. Göyüşov, N. Təsəvvüf anlamları və dərvişlik rəmzləri. Bakı: Tural-Ə, 2001, 240 s.
13. İslam əqaidi və kəlam elminə giriş / BİU Zaqatala şöbəsi. Bakı: 2007, 167 s.
14. Qurani-Kərim. Tərcümə edənlər: Z. Bünyadov, V. Məmmədəliyev. Bakı: Azərnəşr, 1991, 710 s.
15. Əlyazmalar İnstitutu. B-2872, v.278b-284b. 1336/1724, ىزاريشلا .ص / نارقلا ريسفت .ص ،ىزاريشلا
EXPLANATION OF THE NAMES OF ALLAH KAVNI IN SUFISM (ON THE BASIS OF AZERBAIJANI MANUSCRIPTS)
Yeganeh Rahnullah | yegane.rahnulla@mail.ru
Senior Research Fellow of the Institute of Manuscripts named after Muhammad Fuzuli of ANASResearch
SUMMARY
As in all monotheistic religions, the names and attributes of Allah are comprehensively studied on the basis of ayats and hadiths of the Quran. These attributes of Allah constitute the main branch of various theological fields, especially the science of discourse (science of kelam) under the religious term “asmaul-husna». Scholars have different opinions and serious disaccords about the divine attributes, a controversial branch of the science of discourse. Summarizing all these ideas, the attributes of Allah are divided into three parts – essential names, names related to creation, existence, and the names related to human being, according to the classification of the “Asmaul-husna” of Abu Isa at-Tirmizi, a famous Islamic scholar. This article contains the religious-scientific analysis of the manuscript copies of Sadraddin al-Konavi’s work «Sharh asma Allah al-husna», Sadraddin al-Shirazi’s work «Tafsir al-Quran» and the other one named “Sharh asmallah” by an unknown author, preserved in Azerbaijan
REFERENCE LIST
1. Əlyazmalar İnstitutu. A-409, v.90b-167a ىنسحلا للهامسلاا حرش .ص ،ىونوقلا ص / . 2.
2. Əlyazmalar İnstitutu. B-4748, 79b-85b. ديصق حرش ىنسحلا ءامسا ة 3.
3. Əlyazmalar İnstitutu. B-4751, v. 178b-181b. ىنسحلا ءامسا حرش 4.
4. Əlyazmalar İnstitutu. B-2195, 2b-11a. .للهامسا حرش 5.
5. Рахнулла, Е. Сущность и типы атрибутов Аллаха в богословии в рукописных фондах Азербайджана // Вестник Бакинского Университета, серия сосиально политических наук, № 4, 2020, с. 38-47.
6. Kərimov, E. Əsmayi-hüsna (Allahın gözəl adları). Bakı: İpək yolu, 2012, 443 s.
7. Qənbəri, H. İsmi Əzəm və Əsmaül-hüsna duaları. Tərcümə edən: Ə. Nur, H.Qənbəri. Bakı: “Kövsər”, 2014, 111 s.
8. Müqtədiri, M. Əsmaul-hüsna – Quranda Allahın gözəl adları. Bakı: Nurlar, 2013, 158 s.
9. Çelebi, İ. Sıfat. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi: [44 ciltte]. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c. 37, 2009, s. 100-106.
10. Üseymin, M.S. Allahın sifətlərinə və ən gözəl adlarına dair ideal qaydalar. Bakı: Qızıl Şərq, 1996, 69 s.
11. Topaloğlu, B. Esma-i hüsna. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi: [44 ciltte] / İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c. 11, 1995, s. 404-418.
12. Göyüşov, N. Təsəvvüf anlamları və dərvişlik rəmzləri. Bakı: Tural-Ə, 2001, 240 s.
13. İslam əqaidi və kəlam elminə giriş / BİU Zaqatala şöbəsi. Bakı: 2007, 167 s.
14. Qurani-Kərim. Tərcümə edənlər: Z. Bünyadov, V. Məmmədəliyev. Bakı: Azərnəşr, 1991, 710 s.
15. Əlyazmalar İnstitutu. B-2872, v.278b-284b. 1336/1724, ىزاريشلا .ص / نارقلا ريسفت .ص ،ىزاريشلا
ОБЪЯСНЕНИЕ КАВНИ ИМЕН АЛЛАХА В СУФИЗМЕ (НА ОСНОВЕ АЗЕРБАЙДЖАНСКИХ РУКОПИСЕЙ)
Егана Рахнулла | yegane.rahnulla@mail.ru
старший научный сотрудник в институте рукописей имени М.Физули Национальная Академия Наук АзербайджанаИсследование
РЕЗЮМЕ
В исламе, как и во всех мировых религиях, имена и атрибуты Аллаха широко изучаются на основе хадисов и аятов из Корана. Эти атрибуты Аллаха, сгруппированные в религиозном термине «Асма аль-хусна», вместе образуют основной раздел различных теологических дисциплин, особенно богословия. Ученые расходятся во мнениях и имеют серьезные разногласия по поводу божественных атрибутов - противоречивой ветви богословия (калама). Обобщая все эти идеи, на основе классификации «Асма аль-Хусны» известного исламского ученого Абу Иса ат-Тирмизи атрибуты Аллаха можно разделить на три части: зати (существенные), кавни - связанные с созданием существованием, и имена, связанных с человеком. Эта статья содержит религиозно-научный анализ ряда кавни (связанные с созданием существованием) имен Аллаха, на основе, содержащихся в Азербайджане, рукописных копий «Шарх асма Аллах аль-Хусна» Садраддина аль-Конави, «Тафсир аль-Коран» Садраддина аш -Ширази и «Шарх асмаллах» неизвестного автора
ЛИТЕРАТУРА
1. Əlyazmalar İnstitutu. A-409, v.90b-167a ىنسحلا للهامسلاا حرش .ص ،ىونوقلا ص / . 2.
2. Əlyazmalar İnstitutu. B-4748, 79b-85b. ديصق حرش ىنسحلا ءامسا ة 3.
3. Əlyazmalar İnstitutu. B-4751, v. 178b-181b. ىنسحلا ءامسا حرش 4.
4. Əlyazmalar İnstitutu. B-2195, 2b-11a. .للهامسا حرش 5.
5. Рахнулла, Е. Сущность и типы атрибутов Аллаха в богословии в рукописных фондах Азербайджана // Вестник Бакинского Университета, серия сосиально политических наук, № 4, 2020, с. 38-47.
6. Kərimov, E. Əsmayi-hüsna (Allahın gözəl adları). Bakı: İpək yolu, 2012, 443 s.
7. Qənbəri, H. İsmi Əzəm və Əsmaül-hüsna duaları. Tərcümə edən: Ə. Nur, H.Qənbəri. Bakı: “Kövsər”, 2014, 111 s.
8. Müqtədiri, M. Əsmaul-hüsna – Quranda Allahın gözəl adları. Bakı: Nurlar, 2013, 158 s.
9. Çelebi, İ. Sıfat. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi: [44 ciltte]. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c. 37, 2009, s. 100-106.
10. Üseymin, M.S. Allahın sifətlərinə və ən gözəl adlarına dair ideal qaydalar. Bakı: Qızıl Şərq, 1996, 69 s.
11. Topaloğlu, B. Esma-i hüsna. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi: [44 ciltte] / İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, c. 11, 1995, s. 404-418.
12. Göyüşov, N. Təsəvvüf anlamları və dərvişlik rəmzləri. Bakı: Tural-Ə, 2001, 240 s.
13. İslam əqaidi və kəlam elminə giriş / BİU Zaqatala şöbəsi. Bakı: 2007, 167 s.
14. Qurani-Kərim. Tərcümə edənlər: Z. Bünyadov, V. Məmmədəliyev. Bakı: Azərnəşr, 1991, 710 s.
15. Əlyazmalar İnstitutu. B-2872, v.278b-284b. 1336/1724, ىزاريشلا .ص / نارقلا ريسفت .ص ،ىزاريشلا
JURNALIN SAYLARI
