QARABAĞ XANLIĞINDA DİNİ-MƏDƏNİ BİRGƏYAŞAYIŞ TƏCRÜBƏSİ
Elvüsal Məmmədov | elvusal.mammedov@gmail.com
AMEA-nın Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun Din və ictimai fikir şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun dosenti, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoruCəmiyyət və din
XÜLASƏ
Məqalədə Qarabağ xanlığında dini-mədəni birgəyaşayış təcrübəsi öyrənilmiş, birgəyaşayışın qarabağsayağı adlandırılması mümkün olan mozaikası, yaxud Qarabağ modelinin belə bir formulu verilmişdir: “hakim idarəetmə strukturunun, elitanın, dominant mədəniyyət və təfəkkürün, dinin, məzhəbin ikincidərəcəli idarəetmə strukturlarına, fərqli mədəniyyətə və düşüncəyə, başqa din və məzhəblərə dözümlü, tolerantlıqla səciyyələnən, mədəni və dini plüralizmi əsas götürən münasibəti”.
Mövcud materialları təhlil etdikdə məlum olmuşdur ki, Qarabağ xanlığında hakim elita, dominant mədəniyyət, hakim din və məzhəb özündən olmayana, yəni başqasına həm dözümlü münasibət bəsləmiş, həm onu qoruyub saxlamış, həm də bu elementləri xanlıq ərazisində ümumi ictimai, siyasi və mədəni fəaliyyətə ortaq etmişdir. Belə ki Qarabağ xanlığında birgəyaşayış siyasi, dini-mədəni və ictimai müstəvidə özünü doğrultmuş, konkret presedent və konyunktura ilə müşayiət edilmişdir.
ƏDƏBİYYAT
1. Qarabağnamələr I // Mirzə Adıgözəl Bəy. Qarabağnamə. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2006.
2. Aysel Sadıqova. Pənahəli xan Cavanşir tərəfindən Qarabağın alban-xristian məliklərinin mərkəzi hakimiyyətə tabe edilməsi // Akademik tarih ve düşünce dergisi, səh. 429-432 / https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1836094
3. Xəliyəddin Xəlilli. Qarabağ: etnomənəvi inkişaf tarixi. Bakı: “Günəş”, 2006.
4. Nahid Məmmədov. İşğal altındakı tarixi-dini abidələrimiz. Bakı: “Nurlar”, 2105.
5. В.Н.Левиатов. Очерки из истории Азербайджана в XVIII веке. Baky: 1948.
6. Mirəli Seyidov. Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələri (orta əsrlər). Bakı: “Elm”, 1976.
7. Tofiq Mustafazadə. XVIII yüzillik – XIX yüzilliyin əvvəllərində Osmanlı – Аzərbаycаn münаsibətləri. Bakı: “Elm”, 2002.
8. Yesai Həsən Cəlalyan. Alban ölkəsinin qısa tarixi. Bakı: “İşıq”, 1992.
9. Mirzə Adıgözəl Bəy. Qarabağnamə // Qarabağnamələr (I kitab). Bakı: 1989.
10. Aqil Şirinov. Qarabağ bölgəsində məzhəblərarası tolerant mühitin formalaşmasında seyid ocaqlarının rolu // Azərbaycanda tolerantlıq ənənəsi. Bakı: “Nurlar”, 2015.
11. Səbahəddin Eloğlu. Zəngəzur hadisələri. Bakı: “Azərnəşr”, 1992.
THE EXPERIENCE OF RELIGIOUS AND CULTURAL COEXISTENCE IN THE KARABAKH KHANATE
Elvusal Mammadov | elvusal.mammedov@gmail.com
Leading researcher of the Department of Religion and Public Opinion of Institute of Oriental Studies named after Z. Bunyadov of ANAS. Associate Professor of the Azerbaijan Institute of Theology, Doctor of PhilosophySociety and religion
SUMMARY
In the article, the experience of religio-cultural coexistence in the Karabakh Khanate was studied, the mosaic of coexistence, which can be called Karabakh-like, or the Karabakh model, was given such a formula: «the dominant management structure, elite, dominant culture and thinking, religion, sect, secondary management structures, different culture and thinking, other tolerant attitude towards religion and sects, characterized by tolerance, based on cultural and religious pluralism».
Analyzing the available materials, it became clear that the ruling elite, dominant culture, ruling religion and sect in the Karabakh Khanate had a tolerant attitude towards the non-self, i.e. another, and protected it, and shared these elements in the general social, political and cultural activities in the territory of the Khanate. . Thus, coexistence in the Karabakh Khanate has been justified at the political, religious-cultural and social level, accompanied by a concrete precedent and conjuncture.
REFERENCE LIST
1. Qarabağnamələr I // Mirzə Adıgözəl Bəy. Qarabağnamə. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2006.
2. Aysel Sadıqova. Pənahəli xan Cavanşir tərəfindən Qarabağın alban-xristian məliklərinin mərkəzi hakimiyyətə tabe edilməsi // Akademik tarih ve düşünce dergisi, səh. 429-432 / https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1836094
3. Xəliyəddin Xəlilli. Qarabağ: etnomənəvi inkişaf tarixi. Bakı: “Günəş”, 2006.
4. Nahid Məmmədov. İşğal altındakı tarixi-dini abidələrimiz. Bakı: “Nurlar”, 2105.
5. В.Н.Левиатов. Очерки из истории Азербайджана в XVIII веке. Baky: 1948.
6. Mirəli Seyidov. Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələri (orta əsrlər). Bakı: “Elm”, 1976.
7. Tofiq Mustafazadə. XVIII yüzillik – XIX yüzilliyin əvvəllərində Osmanlı – Аzərbаycаn münаsibətləri. Bakı: “Elm”, 2002.
8. Yesai Həsən Cəlalyan. Alban ölkəsinin qısa tarixi. Bakı: “İşıq”, 1992.
9. Mirzə Adıgözəl Bəy. Qarabağnamə // Qarabağnamələr (I kitab). Bakı: 1989.
10. Aqil Şirinov. Qarabağ bölgəsində məzhəblərarası tolerant mühitin formalaşmasında seyid ocaqlarının rolu // Azərbaycanda tolerantlıq ənənəsi. Bakı: “Nurlar”, 2015.
11. Səbahəddin Eloğlu. Zəngəzur hadisələri. Bakı: “Azərnəşr”, 1992.
ОПЫТ РЕЛИГИОЗНО-КУЛЬТУРНОГО СОСУЩЕСТВОВАНИЯ В КАРАБАХСКОМ ХАНСТВЕ
Эльвусал Мамедов | elvusal.mammedov@gmail.com
Ведущий научный сотрудник отдела религии и общественного мнения Института востоковедения имени З.Буньядова НАНА, доцент Азербайджанского института теологии, доктор философских наукОбщество и религия
РЕЗЮМЕ
В статье изучен опыт религиозно-культурного сосуществования в Карабахском ханстве, мозаике сосуществования, которую можно назвать карабахской, или карабахской моделью, дана такая формула: «доминирующая структура управления, элита, господствующая культура и мышление, религия, секта, вторичные управленческие структуры, иная культура и мышление, иное толерантное отношение к религии и сектам, характеризующееся толерантностью, основанное на культурном и религиозном плюрализме».
Анализируя имеющиеся материалы, стало ясно, что правящая элита, господствующая культура, господствующая религия и секта в Карабахском ханстве имели толерантное отношение к не-своему, т.е. другому, и защищали его, и разделяли эти элементы в общем социальном, политическая и культурная деятельность на территории ханства. Таким образом, сосуществование в составе Карабахского ханства было оправдано на политическом, религиознокультурном и социальном уровне, сопровождалось конкретным прецедентом и конъюнктурой.
ЛИТЕРАТУРА
1. Qarabağnamələr I // Mirzə Adıgözəl Bəy. Qarabağnamə. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2006.
2. Aysel Sadıqova. Pənahəli xan Cavanşir tərəfindən Qarabağın alban-xristian məliklərinin mərkəzi hakimiyyətə tabe edilməsi // Akademik tarih ve düşünce dergisi, səh. 429-432 / https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1836094
3. Xəliyəddin Xəlilli. Qarabağ: etnomənəvi inkişaf tarixi. Bakı: “Günəş”, 2006.
4. Nahid Məmmədov. İşğal altındakı tarixi-dini abidələrimiz. Bakı: “Nurlar”, 2105.
5. В.Н.Левиатов. Очерки из истории Азербайджана в XVIII веке. Baky: 1948.
6. Mirəli Seyidov. Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələri (orta əsrlər). Bakı: “Elm”, 1976.
7. Tofiq Mustafazadə. XVIII yüzillik – XIX yüzilliyin əvvəllərində Osmanlı – Аzərbаycаn münаsibətləri. Bakı: “Elm”, 2002.
8. Yesai Həsən Cəlalyan. Alban ölkəsinin qısa tarixi. Bakı: “İşıq”, 1992.
9. Mirzə Adıgözəl Bəy. Qarabağnamə // Qarabağnamələr (I kitab). Bakı: 1989.
10. Aqil Şirinov. Qarabağ bölgəsində məzhəblərarası tolerant mühitin formalaşmasında seyid ocaqlarının rolu // Azərbaycanda tolerantlıq ənənəsi. Bakı: “Nurlar”, 2015.
11. Səbahəddin Eloğlu. Zəngəzur hadisələri. Bakı: “Azərnəşr”, 1992.
JURNALIN SAYLARI
