AZƏRBAYCAN-ƏRƏB TƏRCÜMƏ SƏNƏTİNİN TƏŞƏKKÜLÜ VƏ TARİXİ
Səbinə Mirzəyeva | mirzoyeva.76@mail.ru
BDU-nun Şərqşünaslıq fakültəsinin “Ərəb filologiyası” kafedrasının müəllimi, ilahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,Araşdırma
ƏDƏBİYYAT
1. Abbasov Ə. Tərcüməçilər, tərcümə və tənqidçilər // “Ədəbiyyat” qəzeti, 1935, 12 mart, aprel.
2. Abdullayeva F. Peşəkar tərcümənin əsasları. Bakı: Uniprint, 2010.
3. Nağısoylu Möhsün. Orta əsrlərdə Azərbaycanda tərcümə sənəti. Bakı: “Elm”, 2000, 262 s.
4. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə Azərbaycan türkcəsinə tərcümələr (XV-XVI əsrlər) / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2007, № 223, s. 8-19.
5. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə tərcümə fəaliyyəti; “Quran”ın tərcümələri / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2006, 15 dekabr, № 220, s. 6-7.
6. Abdullayeva M.S. Tərcümə qeyri-Azərbaycan auditoriyasında Azərbaycan dilinin təlimi metodikasının komponenti kimi. Bakı: 2015.
7. Hacıyeva Aytən. XIX əsr Qarabağ şairlərinin tərcüməçilik fəaliyyətinə dair // Tərcümə və Transmilli Proseslər. Beynəlxalq konfransın materialları. Bakı: 2018.
8. Латышев Л.К. Технология перевода. М.: 2000.
9. Л.Л. Нелюбин, Е.Г. Князева. Переводоведческая лингводидактика. Москва: Наука, 2009.
10. Əliyev A. Ərəb oxucularına töhfə (S.Vurğunun “Şerlər” kitabının ərəb dilində çapdan çıxması haqqında). Bakı: 1976.
11. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə Azərbaycan türkcəsinə tərcümələr (XV-XVI əsrlər) / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2007, № 223, s. 8-19.
12. Abdulla A. Bədii tərcümənin bəzi məsələləri // “Ədəbiyyat və incəsənət”, 1973, 14 iyul.
13. Qazıyeva Məsmə. Mədəniyyətlərarası səriştə və tərcümə prosesi // Tərcümə və Transmilli Proseslər. Beynəlxalq konfransın tezisləri: 14-15 aprel (ADU). Bakı: 2005, s. 154-155.
14. Qurani-Kərimin Azərbaycan dilinə tərcüməsi (ərəb dilindən tərcümə edənlər: Z.M.Bünyadov, V.M.Məmmədəliyev). Ankara: 1997.
15. V.M.Məmmədəliyev, V.A.Qaradağlı, T.P.Məlikov. Azərbaycanca-ərəbcə lüğət. Bakı: 2012.
16. Adilova G. Tərcümə fakültələrində Azərbaycan dilinin tədrisi // “Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi” jurnalı, 2013, s. 44-47.
17. Novruzov R. Bədii tərcümənin nəzəriyyəsi və təcrübəsi.
18. Əliyev Rafiq. Ərəbcə-Azərbaycanca lüğət. I cild. Bakı: Şərq-Qərb mətbəəsi, 2007.
19. Вартанов Ю.П. Проблемы теории и практики литературного перевода с арабского. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. СПб.: 1992.
20. Красных В.В. Этнопсихолингвистика и лингвокультурология. М.: 2002.
21. İbrahim X. Tərcümə keyfiyyəti haqqında (C.Cabbarlının və Ə.Cavadın tərcüməçilik fəaliyyəti haqqında) // “Ədəbiyyat” qəzeti, 1935, 20 oktyabr və 23 dekabr.
22. Попович А. Проблемы художественного перевода. Благовещенск: 2000.
23. Финкельберг Н.Д. Исследование структурных отношений в семантической системе арабских имен. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. М.: 1975.
24. İmanquliyeva Aida, Əliyev Faiq. Azərbaycan ədəbiyyatı ərəb ölkələrində // Tərcümə sənəti: Məqalələr məcmuəsi. Bakı: Elm, 1990, s. 263-278.
25. Гранде В.М. Курс арабской грамматики в сравнительно-историческом освещении. Москва: 2001.
26. Баранов Х.К. Арабско-русский словарь. Русский язык. 1977.
27. Коран. Перевод на русский язык Крачковского И.Ю. Баку: 1990.
28. Халидов А.Б. Арабский язык. Очерки арабской культуры X-XV вв. Москва: Наука, 1982.
29. А. В. Федоров. Основи общей теории перевода. M.: 1983, стр. 15. 30. Булова А.Г. Курс лекций по истории арабского языка. Москва: 1979.
FORMATION AND HISTORY OF AZERBAIJANI-ARAB TRANSLATION ART
Sabina Mirzayeva | mirzoyeva.76@mail.ru
BDU-nun Şərqşünaslıq fakültəsinin “Ərəb filologiyası” kafedrasının müəllimi, ilahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,Research
SUMMARY
The history of Azerbaijani-Arabic literary relations is mainly dated to the 7th century by researchers. The historical roots of the art of translation in Azerbaijan are connected with the traditions of Arabic and Persian translation. Along with the original works created by our classics, translated monuments also play an important role in our cultural history. Classical translations in this field, which is considered one of the leading branches of medieval Azerbaijani literature, manifest themselves in three main types: literal, original and free (creative) translation. After the spread of Islam, socio-political and literary-cultural relations between the Arabs, Persians and Turks, the main bearers of this religion, became widespread, and as a logical consequence of these relations, the art of translation emerged as a necessity throughout the Muslim East, including Azerbaijan. Speaking about the formation and history of the art of translation in Azerbaijan, it is clear that from the 8th century onwards, in the countries of the Near and Middle East that converted to Islam, ancient religious and agiographic sources began to be translated from Greek and Latin into Arabic, Persian, and Hebrew (Hebrew, Aramaic). In the Middle Ages, the most widespread period of the art of translation in Azerbaijan was the 16th century. These translations, written in prose and poetry covering artistic, scientific, religious and philosophical topics, are colorful and diverse
REFERENCE LIST
1. Abbasov Ə. Tərcüməçilər, tərcümə və tənqidçilər // “Ədəbiyyat” qəzeti, 1935, 12 mart, aprel.
2. Abdullayeva F. Peşəkar tərcümənin əsasları. Bakı: Uniprint, 2010.
3. Nağısoylu Möhsün. Orta əsrlərdə Azərbaycanda tərcümə sənəti. Bakı: “Elm”, 2000, 262 s.
4. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə Azərbaycan türkcəsinə tərcümələr (XV-XVI əsrlər) / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2007, № 223, s. 8-19.
5. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə tərcümə fəaliyyəti; “Quran”ın tərcümələri / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2006, 15 dekabr, № 220, s. 6-7.
6. Abdullayeva M.S. Tərcümə qeyri-Azərbaycan auditoriyasında Azərbaycan dilinin təlimi metodikasının komponenti kimi. Bakı: 2015.
7. Hacıyeva Aytən. XIX əsr Qarabağ şairlərinin tərcüməçilik fəaliyyətinə dair // Tərcümə və Transmilli Proseslər. Beynəlxalq konfransın materialları. Bakı: 2018.
8. Латышев Л.К. Технология перевода. М.: 2000.
9. Л.Л. Нелюбин, Е.Г. Князева. Переводоведческая лингводидактика. Москва: Наука, 2009.
10. Əliyev A. Ərəb oxucularına töhfə (S.Vurğunun “Şerlər” kitabının ərəb dilində çapdan çıxması haqqında). Bakı: 1976.
11. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə Azərbaycan türkcəsinə tərcümələr (XV-XVI əsrlər) / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2007, № 223, s. 8-19.
12. Abdulla A. Bədii tərcümənin bəzi məsələləri // “Ədəbiyyat və incəsənət”, 1973, 14 iyul.
13. Qazıyeva Məsmə. Mədəniyyətlərarası səriştə və tərcümə prosesi // Tərcümə və Transmilli Proseslər. Beynəlxalq konfransın tezisləri: 14-15 aprel (ADU). Bakı: 2005, s. 154-155.
14. Qurani-Kərimin Azərbaycan dilinə tərcüməsi (ərəb dilindən tərcümə edənlər: Z.M.Bünyadov, V.M.Məmmədəliyev). Ankara: 1997.
15. V.M.Məmmədəliyev, V.A.Qaradağlı, T.P.Məlikov. Azərbaycanca-ərəbcə lüğət. Bakı: 2012.
16. Adilova G. Tərcümə fakültələrində Azərbaycan dilinin tədrisi // “Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi” jurnalı, 2013, s. 44-47.
17. Novruzov R. Bədii tərcümənin nəzəriyyəsi və təcrübəsi.
18. Əliyev Rafiq. Ərəbcə-Azərbaycanca lüğət. I cild. Bakı: Şərq-Qərb mətbəəsi, 2007.
19. Вартанов Ю.П. Проблемы теории и практики литературного перевода с арабского. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. СПб.: 1992.
20. Красных В.В. Этнопсихолингвистика и лингвокультурология. М.: 2002.
21. İbrahim X. Tərcümə keyfiyyəti haqqında (C.Cabbarlının və Ə.Cavadın tərcüməçilik fəaliyyəti haqqında) // “Ədəbiyyat” qəzeti, 1935, 20 oktyabr və 23 dekabr.
22. Попович А. Проблемы художественного перевода. Благовещенск: 2000.
23. Финкельберг Н.Д. Исследование структурных отношений в семантической системе арабских имен. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. М.: 1975.
24. İmanquliyeva Aida, Əliyev Faiq. Azərbaycan ədəbiyyatı ərəb ölkələrində // Tərcümə sənəti: Məqalələr məcmuəsi. Bakı: Elm, 1990, s. 263-278.
25. Гранде В.М. Курс арабской грамматики в сравнительно-историческом освещении. Москва: 2001.
26. Баранов Х.К. Арабско-русский словарь. Русский язык. 1977.
27. Коран. Перевод на русский язык Крачковского И.Ю. Баку: 1990.
28. Халидов А.Б. Арабский язык. Очерки арабской культуры X-XV вв. Москва: Наука, 1982.
29. А. В. Федоров. Основи общей теории перевода. M.: 1983, стр. 15. 30. Булова А.Г. Курс лекций по истории арабского языка. Москва: 1979.
СТАНОВЛЕНИЕ И ИСТОРИЯ АЗЕРБАЙДЖАНОАРАБСКОГО ПЕРЕВОДЧЕСКОГО ИСКУССТВА
Сабина Мирзаева | mirzoyeva.76@mail.ru
BDU-nun Şərqşünaslıq fakültəsinin “Ərəb filologiyası” kafedrasının müəllimi, ilahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,Исследование
РЕЗЮМЕ
История азербайджано-арабских литературных отношений в основном датируется исследователями VII веком. Исторические корни переводческого искусства в Азербайджане связаны с традициями арабского и персидского перевода. Наряду с оригинальными произведениями наших классиков, переведенные памятники также играют важную роль в нашей истории культуры. Классические переводы в этой области, которая считается одной из ведущих отраслей средневековой азербайджанской литературы, проявляется в трех основных типах: дословный, оригинальный и свободный (творческий) перевод. После распространения ислама общественно-политические и литературно-культурные отношения между арабами, персами и турками, основными носителями этой религии, получили широкое распространение, и как логическое следствие этих отношений искусство перевода стало необходимостью повсюду на всем мусульманском Востоке, включая Азербайджан. Если говорить о становлении и истории переводческого искусства в Азербайджане, то ясно, что начиная с VIII века, в странах Ближнего и Среднего Востока, принявших ислам, древние религиозные и агиографические источники начали переводиться с греческого и латинского языков на арабский, персидский и иврит (иврит, арамейский). Самым распространенным периодом переводческого искусства средневековья в Азербайджане был XVI век. Эти переводы, написанные в прозе и стихах, охватывающие художественные, научные, религиозные и философские темы, красочны и разнообразны
ЛИТЕРАТУРА
1. Abbasov Ə. Tərcüməçilər, tərcümə və tənqidçilər // “Ədəbiyyat” qəzeti, 1935, 12 mart, aprel.
2. Abdullayeva F. Peşəkar tərcümənin əsasları. Bakı: Uniprint, 2010.
3. Nağısoylu Möhsün. Orta əsrlərdə Azərbaycanda tərcümə sənəti. Bakı: “Elm”, 2000, 262 s.
4. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə Azərbaycan türkcəsinə tərcümələr (XV-XVI əsrlər) / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2007, № 223, s. 8-19.
5. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə tərcümə fəaliyyəti; “Quran”ın tərcümələri / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2006, 15 dekabr, № 220, s. 6-7.
6. Abdullayeva M.S. Tərcümə qeyri-Azərbaycan auditoriyasında Azərbaycan dilinin təlimi metodikasının komponenti kimi. Bakı: 2015.
7. Hacıyeva Aytən. XIX əsr Qarabağ şairlərinin tərcüməçilik fəaliyyətinə dair // Tərcümə və Transmilli Proseslər. Beynəlxalq konfransın materialları. Bakı: 2018.
8. Латышев Л.К. Технология перевода. М.: 2000.
9. Л.Л. Нелюбин, Е.Г. Князева. Переводоведческая лингводидактика. Москва: Наука, 2009.
10. Əliyev A. Ərəb oxucularına töhfə (S.Vurğunun “Şerlər” kitabının ərəb dilində çapdan çıxması haqqında). Bakı: 1976.
11. İsaxanlı H. Orta əsrlərdə Azərbaycan türkcəsinə tərcümələr (XV-XVI əsrlər) / Hamlet İsaxanlı // Xəzər Xəbər, 2007, № 223, s. 8-19.
12. Abdulla A. Bədii tərcümənin bəzi məsələləri // “Ədəbiyyat və incəsənət”, 1973, 14 iyul.
13. Qazıyeva Məsmə. Mədəniyyətlərarası səriştə və tərcümə prosesi // Tərcümə və Transmilli Proseslər. Beynəlxalq konfransın tezisləri: 14-15 aprel (ADU). Bakı: 2005, s. 154-155.
14. Qurani-Kərimin Azərbaycan dilinə tərcüməsi (ərəb dilindən tərcümə edənlər: Z.M.Bünyadov, V.M.Məmmədəliyev). Ankara: 1997.
15. V.M.Məmmədəliyev, V.A.Qaradağlı, T.P.Məlikov. Azərbaycanca-ərəbcə lüğət. Bakı: 2012.
16. Adilova G. Tərcümə fakültələrində Azərbaycan dilinin tədrisi // “Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi” jurnalı, 2013, s. 44-47.
17. Novruzov R. Bədii tərcümənin nəzəriyyəsi və təcrübəsi.
18. Əliyev Rafiq. Ərəbcə-Azərbaycanca lüğət. I cild. Bakı: Şərq-Qərb mətbəəsi, 2007.
19. Вартанов Ю.П. Проблемы теории и практики литературного перевода с арабского. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. СПб.: 1992.
20. Красных В.В. Этнопсихолингвистика и лингвокультурология. М.: 2002.
21. İbrahim X. Tərcümə keyfiyyəti haqqında (C.Cabbarlının və Ə.Cavadın tərcüməçilik fəaliyyəti haqqında) // “Ədəbiyyat” qəzeti, 1935, 20 oktyabr və 23 dekabr.
22. Попович А. Проблемы художественного перевода. Благовещенск: 2000.
23. Финкельберг Н.Д. Исследование структурных отношений в семантической системе арабских имен. Автореф. дисс. на соиск. учен.степени кандидата филол. наук. М.: 1975.
24. İmanquliyeva Aida, Əliyev Faiq. Azərbaycan ədəbiyyatı ərəb ölkələrində // Tərcümə sənəti: Məqalələr məcmuəsi. Bakı: Elm, 1990, s. 263-278.
25. Гранде В.М. Курс арабской грамматики в сравнительно-историческом освещении. Москва: 2001.
26. Баранов Х.К. Арабско-русский словарь. Русский язык. 1977.
27. Коран. Перевод на русский язык Крачковского И.Ю. Баку: 1990.
28. Халидов А.Б. Арабский язык. Очерки арабской культуры X-XV вв. Москва: Наука, 1982.
29. А. В. Федоров. Основи общей теории перевода. M.: 1983, стр. 15. 30. Булова А.Г. Курс лекций по истории арабского языка. Москва: 1979.
JURNALIN SAYLARI
